Kocakese Mantarı (Amanita amplivelata)

Amanita amplivelata – Kocakese Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Amanitaceae

Cins: Amanita

Tür: Amanita amplivelata

Amanita amplivelata, mikoloji dünyasına ilk kez Temmuz 2024’da duyurulan yüzüksüz bir Amanita türü mantardır. Mantarın ilk bulunduğu günden (2020) kaydının yapılıp, bilimsel makalenin yayınlandığı güne (Temmuz 2024) kadar geçen zamanda, 4 ülkeden (Türkiye, Bulgaristan, Çekya ve Fransa) birçok değerli biliminsanı görev almıştır; Başta Türk biliminsanlarımız Prof Dr Hatıra Taşkın, Doç Dr Fuat Bozok, Doktora öğrencisi Mahmut Yarar olmak üzere, Boris Assyov, Jean-Michel Hanss, Jan Borovicka, Hana Ševčíková, Gilles Corriol, Pierre-Arthur Moreau’ya, örneklein toplanmasında büyük katkılarının olduğunu öğrendiğimiz, Илиян Пенчев, Tsvetina Yordanova ve Denitsa Dimitrova’ya teşekkürü borç biliriz.

Tür adı “amplivelata” ile iyi gelişmiş ve kalın evrensel örtüye atıfta bulunulmş olup, Latince “amplus” (geniş) ve “velum” (örtü) kelimelerinden türetilmiştir.

Amanita amplivelata türüne, mantarın kaşiflerinden Doç Dr Fuat Bozok hocamızında uygun gördüğü “Kocakese Mantarı” geçici Türkçe ismini verdik. Bu yeni mantarı sizlere “Kocakese Mantarı” olarak anlatacğız.

Şapka: Çapı 15 cm’ye kadar olan şapkası, başlangıçta kampanulat yani çan görünümlü veya hemisferik yani yarım küre şeklinde olup, yaşlandıkça dışbükey (konveks) veya applanat hale gelir. Bazen merkezde hafifçe çökük veya şişkin (umbonat) olabilir. Şapka yüzeyi kuru ile viskoz arasında değişir. Şapka üzeri genç örneklerde ince ruguloz, yaşla birlikte genellikle daha düz veya doğuştan fibriloz desenlidir. Şapkasının renk spektrumu soluk gri, kül grisi, inci grisi,duman grisi, grimsi bej, zeytin yeşili, fildişi, kahverengimsi gri veya grimsi kahverengiye kadar değişir. Kenar çizgileri derin (pileus yani şapka yarıçapının yarısına kadar), velar yani üniversal peçe kalıntıları çoğunlukla tek tek, yapışık, düzensiz şekilli yamalar veya bazen çok sayıda küçük parçacıklar olarak görülür, başlangıçta beyazımsı olup, hızla okra rengine dönüşür.

Lameller: Lameller sapa bitişik (adnexed) ve kesik (truncate) olup, 10 mm kadar kalınlıkta, beyaz veya beyazımsıdır. Bazen, kuruduktan sonra somon renginde ve kenarları tırtıklıdır.

Makrokimyasal reaksiyonlar: Sap, lamel ve içerik üzerinde %10 fenol uygulandığında mor renk gözlenmiştir. Sap yüzeyinde % 5 KOH (Potasyum Hidroksit) soluk sarımsı renk vermiştir.

Gövde-Sap: 17 cm’ye kadar büyüyebilen sap (gövde), tepede 1.5 cm ve tabanda 3.5 cm genişlikte olabilir. Sap az çok silindirik, tabana doğru hafifçe genişlemiş, beyazımsı flokozdan pürüzsüze kadar, genç örneklerde bazen volvanın başladığı yerde belirgin pamuksu kenarlıdır. Volva oldukça sağlam, 2 ila 4 loba bölünmüş ve sap tabanından üst loba kadar 5 cm uzunluğa kadar olabilir. Volva genellikle tamamen beyazımsıdır. Bazen, dış yüzde küçük sarımsı lekeler görülebilir, nadiren de olsa tamamen sarımsı olabilir.

Koku: Ayırt edici değildir. Belirsiz veya hoş olmayan farklı bir bir kokusu (bir dereceye kadar A. strobiliformis’e benzeyen) olduğu bildirilmiştir. Tadı kaydedilmemiştir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazdır. Basidiosporlar çoğunlukla, geniş ölçüde elipsoid veya yarı küreseldir. Sporlar ortalama 8.9–16.8 x 7.4–13.6 μm, boyutlarındadır.

Habitat: Ektomikorizal bir Amanita türü olduğu bidirilmiştir. Populus yani Kavak ağacı ile ilişkisi tespit edilmiş olup, Kavak ağaçlarınn bulunduğu yerleri (Ormanlar, parklar, bahçeler vs) habitat olarak seçtiklerini söyleyebiliriz. Amanita amplivelata, Avrupa’nın coğrafi olarak birbirine uzak bölgelerinden ve Yakın Doğu’dan (Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Fransa ve Türkiye) çok sayıda koleksiyona dayanarak yeni bir tür olarak tanıtılmıştır. Türkiye’de toplanan örnekler, Ankara iliÇubuk ilçesinde Populus tremula (Titrek kavak, Orman kavağı, Dağ kavağı) altında bulunmuştur.

Mevsim: Yaz ve Sonbahar (Haziran’dan Kasım’a kadar).

Yenilebilirlik ve Toksisite: Henüz bilinmiyor.

Ek bilgiler: Amanita amplivelata, Amanita crocea ile benzerlik gösterir. A. crocea’dan, çok farklı renklerde (gümüşi gri, duman grisi, grimsi okra, açık kahverengi, zeytin yeşili, nadiren beyazımsı) olması ile, bazen şapka üzerindekş beyaz evrensel peçe kalınyıları ile volva üzerindeki velar kalıntılarında sarı okra veya okra gri renkte lekelerin bulunması ile, beyaz flokkülöz sap örtüsüyle, çoğunlukla genişçe elipsoid bazidiyosporlara sahip olması ile ve de özellikle *Populus* cinsi ağaçlarla olan mikorizal ilişkisi ile ayırt edilir.

Dip not: Bu makalenin yazılmasında ve çok güzel görselerin temininde bizlerden yardımların esirgemeyen, başta hocalarımız Prof Dr Hatıra Taşkın ve Doç Dr Fuat Bozok’a, Bulgar Akademisyen-Mikolog Boris Assyov ile Çek mikolog Jan Borovicka‘ya teşekkürü borç biliriz.

Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.

Referans aldığımız bilimsel makalenin Phytotaxa dergisindeki orjinaline ulaşmak için lütfen buraya tıklayınız.

Güzel fotoğraflarını kullanmamıza izin verdikleri için Doç Dr Fuat Bozok hocamıza, Boris Assyov’a ve Jan Borovicka’ya çok teşekkür ederiz.