Safrankesesi Mantarı (Amanita crocea)

Amanita crocea – Safrankesesi Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Amanitaceae

Cins: Amanita

Tür: Amanita crocea

Amanita crocea, Avrupa’da yaygın olarak yayılım gösteren The Saffron Ringless Amanita ve Orange Grisette olarak bilinen Safron renkli yüzüksüz bir Amanita türüdür.

Safronkesesi Mantarı ilk kez 1898’de mantara “Amanita vaginata var. crocea” adını veren Lucien Quélet tarafından tanımlanmıştır. Şimdiki ismi Amanita crocea ise, bu sevimli mantarın şu anda kabul edilen bilimsel adıdır ve 1951 yılında Almanya doğumlu mikolog Rolf Singer tarafından verilmiştir.

Amanita crocea’nın eş anlamlıları arasında Amanita vaginata var.  crocea ve Amanitopsis crocea bulunur.

Spesifik sıfat crocea, bu mantarın safran rengine atıfta bulunur (Safran, Latince ismi Crocus sativa olan Saffron Crocus’un çiçeklerinden elde edilen turuncu-sarı bir baharattır).

Şapka: Amanita crocea’nın genç şapkası ‘yumurta’ aşamasında ve olgunluk aşamasında görünüm farklılığı gösterir. Şapka,  5 – 10 cm çapında, merkezinde kayısı rengi olan çeşitli sarı-turuncu tonlarında olup başlangıçta yumurta şeklinde ve pürüzsüzdür.

Gövde yani Sap büyüyüp, uzadıkça, şapkayı volvadan (patlayan evrensel peçe) dışarı doğru iter, şapka dışbükey veya hatta düz olacak şekilde genişler, ancak genellikle şapka yüzeyinin geri kalanından daha koyu olan küçük bir yükseltilmiş merkezi alana (bir umbo) sahiptir.

Çok yaşlı örneklerde, şapka uçları bazen belirgin bir şekilde çizgili hale gelir (şapkanın altındaki lamellerin konumlarına karşılık gelen tarak benzeri radyal çıkıntılar oluşur).

Lameller: Orange grisette lamelleri aralıklı yani serbest olup bazen adnexed yani bitişik olabilmektedir. Lamelleri krem renginde ve sıktır (bazen hafif somon veya pembemsi bir yansıma ile ve 2 – 3 mm genişliğinde olabilir). Genellikle değişken uzunlukta ve düzensiz dağılmış birkaç kısa lameli vardır.

Gövde-Sap: Orange Grisette’in sapları 10 ila 15 cm uzunluğunda ve 1 ila 1.5 cm çapında, sivrilen (üstte daha dar), yumuşak pullardan oluşan, beyaz zikzak desenli, soluk ila koyu turuncu (başlık rengine çok yakın) renklerdedir. Diğer grisette türlerinde olduğu gibi, gövde üzerinde halka yani yüzük yoktur, ancak sapın tabanında, bazen zemin seviyesinin altına veya yaprak çöpüne gömülü olan büyük beyaz çuval benzeri bir volvası vardır.

Koku: Safrankesesi Mantarının hoş bir kokusunun ve hafif cevizli tadının olduğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyaz olup, sporlar küremsi (subglobose), pürüzsüz, inamiloid (yani iyot ile tepkimeye girdiğinde mavi renk vermeyen ) ve 9,5-12,5 x 8,5-11µm boyutlarındadır.

Habitat: A. crocea, özellikle Huş ve Kayın gibi sert ağaçlarla mikorizal bir mantardır. Genellikle yosunlu ormanlarda ve koruluklarda bulunur. Bazen karaçam, çam ve ladin  ile de mikorizal olduğu tespit edilmiştir. Türkiye’de Güney Marmara Bölgesi ile Doğu Karadeniz Bölgesinde kaydı yapılmış bir Amanita türüdür.

Mevsim: Yaz – Sonbahar. Özellikle Temmuz ayından Ekim sonuna kadar görmek mümkündür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: “ Yenilebilir yabani mantarlar ve bunların kullanım alanları ile insanlar için önemine genel bakış” (Wild Edible Fungi: A Global Overview Of Their Use And Importance To People by E. R. Boa) adlı kitapta Amanita crocea yenilebilir bir mantar olarak bildirilmiştir. Bazı otoriteler ise bu türün “yenilebilirliğinin bilinmediğini” belirtirken, birçok kaynak ölümcül zehirli Amanita türleri ile karıştırılma olasılığı nedeniyle Amanita crocea’nın toplanmaması konusunda uyarmaktadır ve bu yüzden bizim tavsiyemiz yemek için toplanmaması yönündedir.

Ek bilgiler: Bu güzel görünümlü mantarın renkleri hakkında küçük bir not düşmekte fayda olduğu kanısındayız; Bu sevimli ormanlık mantarın rengi önemli ölçüde değişiklikler gösterebilmektedir. Öylesi bazen normalden çok daha derin turuncu-sarı ve safran renklere sahip olabilir iken, bazen de çok soluk ve açık sarı renkli örneklerle de karşılaşmak mümkün olabilmektedir.

Benzer türler: Sezar Mantarı – Amanita caesarea ile acemi mantar avcılarınca sıkça karıştırılır. Sezar Mantarı, Kuzey Avrupa’da nadiren bulunur ve henüz İngiltere veya İrlanda’dan kaydedilmemiştir. Ancak Türkiye’de kaydı bulunan iyi yenilebilir bir mantardır, şapkası parlak turuncu, çizgili kenarlı, sap kısmı sarı ve büyük sarkık bir yüzüğe sahiptir. Amanita crocea’da yüzük bulunmaz.

Diğer bir benzer tür ise Amanita fulva’dır. Ancak, Amanita fulva’nın sarımsı-turuncu bir şapkası ve beyaz lamelleri vardır. Artı sapı pürüzsüz ve özelliksizdir ve kendine özgü bir kokusu veya tadı yoktur.

Bu makalemizde yer alan (bana ait olanları) fotolar Ağustos 2021’de İskoçya ormanlarında çekilmiştir.

Dip not 1: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

Dip Not 2: Bu makaleyi ve diğer tüm makalelerimi hazırlamamda , bazı mycology (mikoloji: mantar bilimi) terimlerinin tam karşılığının çevirisinde bana her zaman çok yardımcı sevgili eşim Consultant Dr E.Dow’a da teşekkürlerimi sunarım.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.