Panter Mantarı (Amanita pantherina)

Amanita pantherina – Panter Mantarı

Taksonomi- Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Mantarlar- Fungi 

Bölüm: Basidiomycota  

Sınıf: Agaricomycetes  

Takım: Agaricales

Aile:  Amanitaceae

Cins: Amanita

Tür: Amanita pantherina

Amanita pantherina (Panthercap),  Amanitaceae familyasından  sinek mantarına (Amanita muscaria) benzeyen halüsinojen ve zehirli bir mantar türüdür. Gerçek Kızıl Bacak mantarı ( Amanita rubescens) ile benzerliğinden dolayı panter şapkası veya sahte allık olarak da bilinen bu tür, Avrupa  ve batı Asya’da bulunur. Halüsinojen etkilerinden dolayı, bir çok ülkede pantherina veya muscaria satın almak, satmak ve bulundurmak yasa dışıdır. Tür toksiktir ve dramatik semptomlar üretir.  Sinek mantarına nazaran çok daha etkilidir. Psilocybe türleri gibi az zararlı halüsinojenlerden değildir, içerdiği kimyasallar ( müsimol ve ibotenik asit gibi) tehlikeli sonuçlar doğurabilir.

Panthercap’i Amanita pantherina’dan daha yaygın olan Amanita excelsa ile karıştırmaktan kaçınmak gerekir. Amanita excelsa’nın kapaklarındaki peçe parçaları gridir. Panter mantarının ise saf beyazdır.

İsviçre’li mikolog Augustin Pyramis De Candolle (1778 – 1841), bu türü 1815’te Agaricus pantherinus olarak tanımladı (lamelli mantarların çoğu başlangıçta Agaricus cinsine dahil edildi). 1871’de, Alman mikolog Paul Kummer (1834 – 1912), Panthercap’i Amanita pantherina olarak adlandırarak mevcut cinsine taşıdı.

Şapka : Panthercap’in şapka çapı 5 ila 12 cm arasında değişmektedir. Kahverengi veya gri-kahverengi olup başlangıçta kubbelidir ancak meyve gövdesi olgunlaştıkça düzleşir. Evrensel perdenin saf beyaz kalıntıları, şapka yüzeyinde genellikle oldukça eşit bir şekilde noktalı olarak dağılır. Kenar boşluğu çok ince çizgilidir.

Lameller : Beyaz, özgür, kalabalık ve oldukça geniştir.

Gövde-sap : Gövdesi 6 ila 12 cm arasında değişir ve başlangıçta oldukça kalın olan (sağda göründüğü gibi) asılı bir halka ile saf beyazdır, ancak daha olgun örneklerde genellikle ince ve sarkık hale gelir.

Koku : Ayırt edici bir kokusu yoktur fakat çürüdüğünde biraz turp gibi kokar. Ölümcül olabilecek kadar zehirli olan bu mantarın tadına bakmayın.

Spor Baskısı : Spor baskısı beyaz olup, geniş olarak elipsoidal ila oval, pürüzsüz, 8-12 x 6.7-7.5 μm boyutlarındadır.

Habitat : Sert ağaçlar ile ektomikorizal yaşar.  En çok meşe veya kayın altında bazen iğne yapraklı ağaçların altında da bulunabilir.

Mevsim : İlkbahar, yaz ve sonbaharda, sıcaklık ve nem koşullarının uygun olduğu zamanlarda yaygındır.

Yenilebilirlik ve Toksisite : Panter mantarı oldukça zehirli toksinler bulundurur. Başlıca toksinler musimol ve ibotenik asittir. İbotenik asidin, merkezi sinir sistemindeki (CNS) glutamik asit reseptörleri üzerinde etkili olduğu ve uyarıcı bir etki ürettiği bilinmektedir (Cleland, 1996), musimol ise GABAA reseptörlerinde güçlü bir agonisttir (Chebib ve Johnston, 1999).

Bu nedenle musimol, esas olarak klinik belirtilerden sorumludur. Musimol ile aktivasyon üzerine, anyonlar için zar geçirgenliği artar. Genellikle hafif, kısa süreli bir hiperpolarizasyon ve bununla bağlantılı olarak alıcı nöronun uyarılabilirliğinde azalma ile sonuçlanır. CNS üzerindeki etkiler, diazepamın terapötik dozları ile üretilenlere benzerdir.

Toksinler: Ibotenik asit, musimol ve muscazone adı verilen izoksazol bileşikleri ve az miktarlarda muskarin de mevcuttur.

Belirtiler: 15 dakika ile 2 saat arasında başlar. Uyuşukluk, kafa karışıklığı, baş dönmesi, koordine olmayan hareketler, deliryum, illüzyonlar, kas seğirmesi, derin uyku ile kendini gösterir. Bazı durumlarda, özellikle küçük çocuklarda ve köpeklerde kasılmalar veya nöbetlerde meydana gelebilir.

Kısaca Pantherina sendromu adı verilen zehirlenmeye neden olur.

• Yol açan mantarlar halüsinojendir: Amanita muscaria ,Amanita Pantherina, Amanita gemmata.
• Toksinleri: İbotenik asit ve musimol
• İbotenik asit NMDA reseptörleri (eksitatör); musimol ise GABA reseptörlerinin (inhibitör) stimulasyonu ile etki gösterir, idrarla değişmeden atılırlar.
• Eksitatör etkiler (kas tremorları, hiperaktivite, huzursuzluk, nöbet) alımdan 30 dakika-2 saat sonra başlar.
• Bunun ardından derin uyku ve letarji fazı başlar. Derin uyku; renkli halusinasyonlar ve manik epizodlarla bölünür.
• Hastalarda bulantı, kusma, midriazis, konfüzyon, ataksi, nöbet ve halüsinasyonlar görülebilir.
• Tedavide tekrarlayan aktif kömür ve destek tedavi uygulanır. Nöbetler benzodiazepinlerle (5 mg diazepam; çocuklarda 0.1 mg/kg iv gerekli oldukça 10-15 dakikada bir) ve fenobarbital (yetişkinlerde 30mg/sa, çocuklarda 0.5 mg/kg/sa) ile kontrol edilir.
• Ajitasyonların kontrolünde de benzodiazepinler kullanılabilir.

Benzer türler: Amanita excelsa; başlığında gri tül parçaları vardır; çoğu örnekte gövde sağlamdır.

Amanita rubescens; kızıl bacak mantarının bazı örneklerinin şapkaları  kahverengidir, ancak sapları ve hasar gördüğünde şapka eti kızarır.

Amanita muscaria; aşırı yağışlı veya zor iklim koşullarında benzer özellikler gösterebilir.

Dip not : Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! 

GALERİ