Boylubaş Mantarı (Battarrea phalloides)

Battarrea phalloides – Boylubaş Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Agaricaceae

Cins: Battarrea

Tür: Battarrea phalloides

Battarrea phalloides, dünya mantar literatürlerinde scaley-stalked puffball, sandy stiltball, ve desert stalked puffball gibi isimlerle tanınan Agaricaceae familyasından bir mantardır. Türkiye Mantarları Listesindeki ismi ise çok uzun sapıyla uyumlu “Boylubaş” mantarıdır. Kıbrıs’ta, yerel olarak “eşek mantarı” olarak bilinir. Türkiye’de Güney Marmara Bölgesinde resmi kaydı yapılmış bir türdür.

İlk olarak 1785 yılında İskoç botanikçi James J Dickson (1738 – 1822) tarafından Lycoperdon phalloides olarak tanımlanmış, daha sonraları 1801 yılında, Christiaan Hendrik Persoon tarafından Battarrea cinsine aktarılmıştır. Özel sıfat phalloides fallus (Erkeklik organı) benzeri anlamına gelirken, Battarrea genel adı İtalyan mikolog Giovanni Antonio Battara’ya (1714 – 1789) ithaf edilmiştir.

B.phalloides’in eşanlamlıları arasında Phallus campanulatus, Ithyphallus campanulatus ve Lycoperdon phalloides bulunur.

Şapka: Koniden yarım küreye kadar olan şapkası, başlangıçta “universal veil” dediğimiz ince açık renk (beyazımsı) bir örtü ile şapka üst kısmı tamamen örtülür. Bu örtünün hemen altında gövdeye bağlı bir spor kesesi bulunur. Üniversal örtünün kurumuş üst kısmı uçup gittiğinde, sporlu tabakanın paslı-kahverengi üst yüzeyi rüzgara ve yağmura açılır ve bu şekilde sporlar etrafa dağılır. Şapka çapı 1 ila 4 cm arasında değişmektedir.

Etinin rengi beyazdır. Mantar kesildiğinde veya berelendiğinde renk değiştirmez.

Gövde-Sap: 7-40 cm uzunluğunda ve 2 cm kalınlığında bir sap mevcuttur. Sap çok sert, içi boş, beyazımsı ila kahverengi tonlarda olabilmektedir. Çıkıntılı veya kıllı, yırtık-pullu halleri olabilen sap genellikle birkaç santimetre yer altında devam eder 8 kök salar gibi). Genellikle toprak altında olduğu için pek kendini göstermeyen beyazımsı, grimsi bir volvası mevcuttur. Yandaki fotoda bu durumu çok net görmek mümkündür.

Koku: Ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor rengi kahverengi ila pas kahverengisidir. Sporlar 4,5–8 µm boyutlarında ve küreseldir.

Habitat: 40 cm boya (Meksika’da 70 cm boyda olanı da bulunmuştur) kadar büyüyebilen bu tuhaf görünümlü ve uzun bacaklı mantar, Avrupa, Asya (özellikle Çin), Afrika, Avustralya ve hem Kuzey Amerika hem de Güney Amerika’da bulunur. Avrupa’da bulunan Boylubaş mantarlarının, Kuzey Amerika’da bulunan ve tanımlanan B. phalloides ile aynı tür olup olmadığı konusunda anlaşmazlık vardır ve bazı kaynaklar Avrupa’daki türleri Battarrea stevenii olarak yazarlar. Saprofit yani Çürükçül bir mantardır. Dünyanın hemen her yerinde dağılımı olan türü, kuru ve kumlu habitatlarda bulmak mümkündür. Mantar, hızlı büyüyen yaprak dökmeyen ağaç Schinus molle’nin yanı sıra kıyı kumlarında Lycium brevipes, Solanum hindsianum, Salicornia subterminalis, Atriplex linearis, Quercus agrifolia ve Opuntia türleri ile ilişkilendirilmiştir.

Mevsim: İlkbahar ve yaz başı (ancak aylarca devam eder) veya sonbaharda veya sıcak iklimlerde kış boyunca görmek te mümkündür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Genel olarak yenilmeyen bir mantar olarak bilinir. Kıbrısta mantarın olgunlaşmadan evvelki yumurta formunun yenildiği söylenmektedir.

Ek bilgiler: Meksika’da 70 cm boyda olan örneklerine rastlandığı bildirilmiştir. İngiltere ve Macaristan gibi bazı ülkelerde bu tür, kırmızı listeye eklenmiş ve koruma altına alınmış türler arasına girmiştir. Tanımlanması çok kolay olan mantarlardandır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.