Çörek Mantarı (Boletus edulis)

Boletus edulis – Çörek Mantarı

Taksonomi- Bilimsel sınıflandırma

Alem: Mantarlar-Fungi

Bölüm: Basidiomycota 

Sınıf: Homobasidiomycetae

Takım: Boletales

Aile: Boletaceae

Cins: Boletus

Tür: Boletus edulis

Boletus edulis – Çörek Mantarı, Boletaceae familyasından yenilebilen güzel bir mantardır. Bilimsel adındaki Bolet latincede “üstün mantar”, edulis te “yenebilen” anlamındadır. Boletus edulis kardeşi Boletus aereus -Kara Kafa Bolet Mantarı ile birlikte, dünyanın en çok beğenilen, aranan ve ekonomik değeri yüksek mantarları arasında üst sıralardadırlar.

Boletus edulis (İngilizce: cep, penny bun, porcino veya porcini) bir basidiomycete mantarıdır ve Boletus cinsinin bir türüdür. Kuzey Yarımküre’de Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika’da yaygın olarak bulunur. Güney Afrika, Avustralya, Yeni Zelanda ve Brezilya’da tür kaydı olmasına rağmen, Güney Yarımküre’de doğal olarak pek görülmez. Daha önce Boletus edulis’in çeşitleri veya formları olduğu düşünülen, yakından ilişkili birkaç Avrupa mantarı, moleküler filogenetik analiz kullanılarak farklı türler olarak gösterilmiştir ve daha önce ayrı türler olarak sınıflandırılan diğerleri bu türlerle uyumludur.  Yaygın olarak Kaliforniya kral bolete (Boletus edulis var. grandedulis) olarak bilinen batı Kuzey Amerika türü, ilk resmi olarak 2007’de tanımlanan büyük, daha koyu renkli bir varyanttır. Sinonimleri ise; Ceriomyces crassus, Boletus solidus, Leccinum edule, Dictyopus edulis.

Şapka: Çörek Mantarının sarı-kahverenginden kırmızımsı kahverengiye kadar olan şapkaları, olgunlukta çapları 10 ila 30 cm (max 35cm) arasında değişir. Şapka, yarımküre şeklinde, daha sonra tümsek, nihayet yayvandır. İyi pişmiş, kabarmış çöreğe benzer. Bu sebeple Memleketimizde Çörek mantarı olarak isimlendirilmiştir. Şapka kenarı başlangıçta içe kıvrıktır. Son derece büyük olanlarına da zaman zaman rastlamak mümkündür. Bu devasa boyutlarından dolayı (3 kg’a kadar olanları bulunmuştur), memleketimizin bazı yörelerinde (Özellikle Batı Karadeniz Bölgesinde) tüm Boletlere “AYI MANTARI”ortak adı verilmiştir. Kenar boşluğu genellikle şapkasının geri kalanından daha açık renktedir ve kesildiğinde, şapka eti mavileşme (renk değiştirme) belirtisi olmadan beyaz kalır. Şapkanın zarı düzgün değil, çıplak ve kurudur. Islak olduğu zaman parlar ve hafif yapışkandır. Rengi çok değişken olup, kestane kahverengisi veya daha soluk olabilir. Kenarının rengi hafifçe daha açık renklerde olur.

Gözenekler ve tüpler:  Çörek mantarının da diğer Boletler gibi lamelleri yoktur. Lamellerin yerini süngerimsi gözenekler almıştır. Bu gözenekler, şapkasından parça koparıldığında veya dilimlendiğinde daha net görülebilir. Açık sarı, zeytin veya kahverengi olabilen bu süngerimsi gözenekler, şapkadan rahatlıkla ayrılabilir. Çörek mantarı – Porçini, kesildiğinde veya berelendiğinde, aynı aileden diğer bazı Bolet mantarları gibi oksidasyona uğrayıp renk değiştirmezler. Genç örneklerde şapka altı gözenekleri beyaz , mantar olgunlaştıkça sarı tonlarda olur.

Gövde-Sap: Gövde (Sap) rengi beyaz ve etli kısmı katıdır. Orta ve köke yakın yerlerde şişkin olabilir. Sap boyu 10-20 cm, kalınlığı ise en geniş olduğu noktada 10 cm kadar olabilir.

Koku: Çörek Mantarı- Boletus edulis’in hafif ama hoş bir kokusu vardır. Hafif ceviz veya fındık tadında olduğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı:  Boletus edulis spor rengi zeytin yeşili, sarımsı veya kahverengidir. Sporlar iğ şeklinde ve pürüzsüz olup, 14-17 x 4.5-5.5μm boyutlarındadır.

Habitat: Haziran başından Kasım sonuna kadar, yaprak döken ağaçlardan meşe, huş, bilhassa kayın, iğne yapraklılardan çam, ladin ağaçları altında ve çevresinde, oldukça asit karakterde topraklarda, ormanlara bitişik  yol kenarlarında, orman sınırı boyunca, yaprak çürüntüsü üzerinde, genelde çok sayıda, ocaklar, guruplar halinde, bazen de tek tek görülebilir.

Mevsim: Yaz başından Kış başına kadar görülebilen harika bir mantardır.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Çörek mantarı, sinekler larvaları tarafından işgal edilmeye meyilli bir mantardır. Çok lezzetli olan bu mantarın o yüzden dikkatli incelenmesi, taze tüketilmesi veya usulüne uygun saklanması gerekir. İtalya başta olmak üzere, birçok ülkenin, çok çeşitli mutfak yemeklerinde bir bileşen olarak her zaman aranan bir mantar olarak yerini almış olan Hakiki Çörek Mantarı, en iyi yenilebilir mantarlar arasında yer almaktadır. Genellikle çorbalar, makarnalar veya risottolar başta olmak üzere bir çok yemeği yapılır. Bu harika mantar, yağlar ve sindirilebilir karbonhidratlar bakımından düşüktür ve proteinler, vitaminler, mineraller ve diyet lifleri bakımından yüksektir. Ticari değeri çok yüksek bir mantar olmasına rağmen yetiştirilmesi çok zordur.  Orta, Güney ve Kuzey Avrupa’da sonbaharda taze olarak bulunur, çoğunlukla kurutulur, paketlenir ve dünya çapında dağıtılır. Kuruduktan sonra lezzetini korur ve daha sonra sulandırılarak pişirmede kullanılır. Çörek mantarı, salamurası yapılıp satılan birkaç mantardan biridir.

Ek bilgiler: Porçini mantarı ve benzeri simbiyotik (ektomikorizal) ilişkide mantarlar, ağacın topraktan hayati mineralleri almasına yardımcı olurlar ve karşılığında ağacın kök sistemi, fotosentez ürünleri olan enerji açısından zengin besinleri mantarın miselyumuna iletir. Çoğu ağaç, mikorizal partnerleri olmadan hayatta kalabilse de, boletler (ve diğer birçok orman tabanı mantarı) ağaçlar olmadan yaşayamazlar. Sonuç olarak bu sözde “zorunlu olarak mikorizal” mantarlar açık otlaklarda görülmez. Bununla birlikte, ağaçların kökleri uzun bir yol uzanır ve böylece porçini – çörek mantarını ortak ağacın gövdesinden onlarca metre uzakta fışkırırken bulabilirsiniz. Çörek mantarı bulma şansınızı artırmak istiyorsanız, bu muhteşem mantarların en çok bağlı olduğu, doğru yerlere ve doğru ağaçların altına bakmanız gerekmektedir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur!

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Öne çıkan görsel fotosu için Mr Vincent T. Mool’ a ve web sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.