Kızaran Şemsiye Mantarı (Chlorophyllum rhacodes)

Kızaran Şemsiye Mantarı (Chlorophyllum rhacodes)

Taksonomi – Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Mantarlar-Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Agaricaceae

Cins: Chlorophyllum

Tür: Chlorophyllum rhacodes

Chlorophyllum rhadoces Latince ismi ile bilinen ve şemsiye mantarlarından (Parasol mushrooms) olan mantarın ingilizce bilinen ismi “Shaggy Parasol”dur. Ülkemizde bu mantara Kızaran Şemsiye Mantarı denir. 3 Şemsiye mantarı türü ( Shaggy Parasol), Chlorophyllum rhacodes, Chlorophyllum olivierive Chlorophyllum brunneum daha önce Macrolepiota rhacodes veya Lepiota rhacodes olarak biliniyordu, ancak adı Chlorophyllum (Macrolepiota procera‘dan daha yakın bir ilişkili olduğundan, moleküler filogenetik kanıtlara dayanarak) olarak değiştirildi. Alt türler Macrolepiota rhacodes var.  brunneum da Chlorophyllum brunneum olarak tür statüsüne yükseltildi.  Chlorophyllum olivieri, aynı zamanda “Shaggy Parasol” olarak da yenen yakından ilişkili bir türdür.

Şapka: Kızaran Şemsiye Mantarı şapkası 5-20 cm çapında, genç örneklerinde yumurta şekli, olgunlaştığında daha geniş ve düz hale gelir. Şapka etli ve Beyaz’dır, şapka üzerinde kalın kahverengi pullar ve çıkıntılar vardır.

Lameller: Kızaran Şemsiye Mantarı lamelleri, Beyaz ve sıktır. Başlangıçta Beyaz olan lameller olgunlaştıkça açık ten rengini alır. Kesildiğinde veya berelendiğinde kızarır veya turuncuya yakın bir renk aldığı görülür.

Gövde-Sap: Kızaran Şemsiye Mantarı sap rengi, beyazdan açık pembe / kahverengiye değişir. Çift yüzük bulunan sap ile pürüzsüz ve düzdür. Kök’te soğan benzeri bir yumrusu vardır. Gövdesi (Sap), 10-20 cm boyunda fakat incedir. Sap etli, aynı renk ve Yılan derisi gibi bir desen içermez. Kızaran Şemsiye Mantarı kesildiğinde veya  berelendiğinde, kırmızımsı veya kestane rengi bir renk değişikliği olur ve keskin bir koku oluşur. Etli kısmı kesildiğinde veya yaralandığında, rengini hızla, önce sarı, sonra sarı-turuncu ve son olarak kırmızı veya kahverengi değiştirir. Bu özellik her ne kadar Bazı acemi mantar avcılarını korkutsa da, bu mantar için bir ayırt edici özelliktir.

Koku: Kızaran Şemsiye Mantarı, kesildiğinde veya berelendiğinde keskin bir kokusu olduğu anlaşılır.

Spor Baskısı:  Beyaz ve Elipsoiddir. Doğru bir spor rengi elde etmek için sporlarınızı küçük bir yığın halinde kazımalısınız.

Habitat: Chlorophyllum rhacodes, Kuzey Yarımküre’nin ılıman bölgelerinde yaygın olarak yaşarlar. Düzinelerce  gruplar, şeritler ve daireler halinde büyürler, asitli topraklarda, çoğu zaman köknar ve çam orman ve koruluklarında, bazen de yapraklarını döken ağaçların olduğu ormanlarda çıkarlar.

Mevsim: Temmuz ayından Kasım ayına kadar yaygın olarak görmek mümkündür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Kızaran Şemsiye Mantarı, iyi pişirildiğinde yenilebilen, lezzetli mantarlar arasındadır. Ancak, sadece etli şapka kısmı kullanılır, gövdeler yani sap kısmı çok sert olduğundan makbul değildirler, kullanılmazlar. Pişirmeden önce tartı çıkarılmalıdır yani şapka üzerindeki üst zar soyulmalıdr.  Ayrıca kurutulup , toz haline getirilerekte kullanılabilir. Kızaran Şemsiye Mantarı çiğ veya az pişmiş yenildiğinde mide rahatsızlıklarına neden olabilecek toksinler içerir ve bazı kişiler pişirildikten sonra bile güçlü bir alerjik reaksiyon gösterebilirler. Su mantar, deneyimsiz avcılar için tavsiye edilmez. Çok genç örnekleri, Kuzey Amerika’da en çok zehirlenmeye neden olan mantar yani zehirli Chlorophyllum molybdites ile özdeş görünür ve çok karıştırlır. Ancak, Chlorophyllum molybdites mantarında, yeşil bir spor izi vardır (olgun örneklerde de bu hafif yeşillik, lamellerde görülür).

Dip not: Chlorophyllum rhacodes mantarı, 25 kişiden 1’inde mide rahatsızlığına neden olabilir. Şayet ilk defa deniyorsanız, iyi pişirin ve sadece az bir miktar deneyin. Metabolizmanızda herhangi bir reaksiyon olup olmadığını görmek için 24 saat bekleyin. Yunanca’dan gelme “Rhacodes” yani “kumaş parçası” manasında bir isim almıştır.

Ek bilgiler: Bu mantarın genç evrelerinde bazı ölümcül amanitalara (Warted Amanita Latince ismiyle Amanita strobiliformis) çok benzeyebilmektedir. Çünkü, volva benzeri bir yapıdan çıkıyor ve benzer görünümlü bir köke ve şapkaya sahip olabiliyorlar. Daha küçük olan diğer lepiotalarla da karıştırılması olasıdır. Bunlardan en çok, Macrolepiota procera ile karıştırılırlar, lakin sapında Yılan derisi gibi desenler, kıvrımlar olmadığından kolay ayırt edilirler. Ayrıca, şapka çapları da, Macrolepiota procera’ya nazaran daha küçüktür.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.