Clitocybe
Dumanlı Mantar-Kara Balkadın (Clitocybe nebularis)
Published
2 sene agoon
By
Ali Aydoğdu
Clitocybe nebularis- Dumanlı Mantar
Taksonomi- Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Mantarlar- Fungi
Bölüm: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Aile: Tricholomataceae
Cins: Clitocybe
Türler: Clitocybe nebularis
Clitocybe nebularis- Kara balkadın (malgadın), Bulutlu huni mantarı, Dünya’da bazı ülkelerde ve Türkiye’nin birçok bölgesinde hala toplanıp, tüketilmesine rağmen, sürekli tüketim için zehirli bir mantardır. Bilenen yöresel isimleri Kara balkadın, Kara malgadın, Dumanlı mantardır. Genellikle iğne yapraklı ormanlarda guruplar halinde halkalar oluşturarak büyürler.
İlk olarak 1789’da Agaricus nebularis adını veren August Johann Georg Batsch tarafından tanımlandı. 1871’de ünlü alman mikolog Paul Kimmer tarafından Clitocybe cinsine aktarıldı.
Clitocybe nebularis- Kara balkadın mantarının sinonimleri ( Eş anlamlıları) Agaricus nebularis, Gymnopus nebularis, Omphalia neburlaris (Batsch) ve Lepista nebularis’tir.
Şapka: Kara balkadın mantarında, başlangıçta dışbükey veya konik olan şapkanın tamamen genişlemesi 1 ayı bulur. Sonra düzleşir ve aşağıya doğru dönmüş dalgalı kenar boşluğu ile huni şeklini alırlar. Dumanlı mantar’ın 6- 20 cm arasında değişen şapkası merkeze doğru bulut benzeri desenleri ile gri renktedir.

Lameller: İlk başlarda kirli beyaz iken yaşlandıkça krem haline gelir. Clitocybe nebularis’in ( kara balkadın) lamelleri sık , düzgün olup gözdeye doğru hafifçe azalabilir.

Gövde-Sap: 2-3 cm çapında bir tabana sahip olan Dumanlı mantarın sapı 6-13 cm uzunluğunda ve düzgündür. Şapkaya göre daha açık renklidir. Clitocybe geotrapa kadar esnek bir sapa sahip değildir.

Koku: Tatlı meyvemsi, hoş kokuludur. Genelde çok güzel kokuyordu diye tabir edilir. Ayırt edici bir tada sahip değildir.
Spor Baskısı: Kremsi beyaz veya çok açık deve tüyü. Sporlar Düz, 6.5-8.5 x 3.5-4.5 μm.
Habitat: Çok yaygın olarak hemen hemen her yerde bulunan Kara balkadın sonbahardan ilk kış donlarına kadar, özellikle iğne yapraklı ve geniş yapraklı ormanlarda, çürüyen bitki kalıntılarında büyük kümeler halinde, çizi şeklinde veya cadı halkalarında yetişir.
Mevsim: Ağustos ayından Aralık başına kadar görünür.
Yenilebilirlik ve Toksisite: Türkiye’nin ve dünyanın bir çok bölgesinde hâlâ tüketilmesine rağmen, Clitocybe nebularis sürekli tüketim için zehirli sınıfında bir mantardır. İçerdiği toksinler vücudumuzda birikerek gastrointestinal ve nörolojik zehirlenmelere neden olur. Buharı solunduğunda şiddetli baş ağrıları oluşabilir. Sadece bu mantarın pişirildiği ortam da olmak bile bazen zehirlenmelere neden olabilir.
- Yukarıda bahsedilen şiddetli baş ağrısından sorumlu ön kaynatma ile giderilebilen toksinler içerir.
- Ön kaynatma suyunun atılmasıyla giderilebilen suda çözünür toksinler içerir.
- Uzun süre pişirildikten sonra bile devam eden , birikim nedeniyle zehirlenmeye neden olan termostabil toksinler içerir (muskarin vb ).
Dip not: Yıllardır türkiye’de toplanan ve pazarlanan mantarlar arasındadır. Ancak toksisitesi kesin olarak gösterilmiş ve pazarlanabilir mantarlar sınıfından silinmiştir. Ne yazık ki, toplama ve tüketme riski belli olsa bile bazı kişiler tarafından hala daha toplanıp tüketilmektedir.
Ek bilgiler: Infundibulicybe ( Clitocybe ) geotrapa , Balkadın, Pırnal melkisi ismi ile tanınan mantar ile sık karıştırılır. Ayrıca, zehirli Entoloma lividum ile karıştırılabilir. Ana fark lamellerde bulunur: Lameller Kara Balkadında sarımsı krem, Entolama lividum’da koyu pembedir. Kara Balkadında ki güçlü ve karakteristik kokuya ek olarak, Entoloma lividum’da taze un kokusu vardır. Clitocybe alexandri ve daha zehirli olan Clitocybe clavipes ile karıştırılma ihtimali vardır.
GALERİ







Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.

Altınpelte Mantarı (Tremella aurantia)

Yaş Ağulumantar (Omphalotus olivascens)

Maral Kirmit (Russula sardonia)

Kahve Pullu (Lepiota castanea)

Haşmetli Topuzmantarı (Clavariadelphus pistillaris)

Göl Süngermantarı (Suillus lakei)

Zennezili Mantarı (Anthracobia melaloma)

Gavur Süngermantarı (Suillus bellinii)

Ağulu Kum Pullusu (Lepiota brunneolilacea)

Zarlıçanak Mantarı (Amanita submembranacea)

Royal Sığır Dili Mantarı (Hydnum reginae)

Parlak Kirmit Mantarı (Russula graveolens)

Dönşapka Mantarı (Panaeolina foenisecii)

Ecel Kirmiti (Russula subnigricans)

Deli Pullu Mantar (Lepiota subincarnata)

Alagöz Kirmiti (Russula integra)

Takah Mantarı (Gerronema nemorale)

Pullukarakız (Tricholoma atrosquamosum)

Başlı Kukulcuk Mantarı (Mycena leptocephala)

Sarı Şalvarlı Mantar (Leucocoprinus birnbaumii)

Melez Sütlüce Mantarı (Lactarius chelidonium)

Vellinga Çıtkırdısı (Pluteus vellingae)

Şiş Poslak Mantarı (Lycoperdon umbrinum)

Chlorophyllum hortense – Sapıkızaran Şemsiye Mantarı

Russula mustelina – Russet Kirmit

Defne Mantarı (Pluteus lauracearum)

Acısütlüce Mantarı (Lactarius acris)

Diri Pulcuklu Mantar (Psathyrella piluliformis)

Karyağdı Mantarı (Amanita strobiliformis)

Kırk Sevelen Mantarı (Parasola conopilea)

Dertveren Mantarı (Amanita spadicea)

Engin Yerkulak Mantarı (Otidea onotica)

Güdük Ölüparmak (Xylaria hypoxylon)

Kızıl Çinçomağı (Podostroma cornu-damae)

Mor Yosunmantarı (Arrhenia lilacinicolor)

Dişli Dedesakalı Mantarı (Hericium cirrhatum)

Kokulu Siyah Trompet Mantarı (Craterellus foetidus)

Gevrek Postiya Mantarı (Postia stiptica)

Siyah Trompet Mantarı (Craterellus fallax)

Adalıkümbet Mantarı (Inocybe kusadasiensis)

Şiş Balmantarı (Armillaria gallica)

Yeni bir mantar türü keşfedildi

Kaygankümbet Mantarı (Inocybe viscida)

Baba Gaypaşuk Mantarı (Hygrophorus yadigarii)

Alagöz Kirmiti (Russula integra)

Dönşapka Mantarı (Panaeolina foenisecii)

Royal Sığır Dili Mantarı (Hydnum reginae)

Deli Pullu Mantar (Lepiota subincarnata)

Ecel Kirmiti (Russula subnigricans)

Parlak Kirmit Mantarı (Russula graveolens)

Zarlıçanak Mantarı (Amanita submembranacea)

Zennezili Mantarı (Anthracobia melaloma)

Ağulu Kum Pullusu (Lepiota brunneolilacea)

Gavur Süngermantarı (Suillus bellinii)

Haşmetli Topuzmantarı (Clavariadelphus pistillaris)

Göl Süngermantarı (Suillus lakei)

Altınpelte Mantarı (Tremella aurantia)

Kahve Pullu (Lepiota castanea)

Maral Kirmit (Russula sardonia)

Reşit Şahin
Aralık 11, 2022 at 7:52 pm
Bilgiler için teşekkür ederim. Çok zamandır terettütle. Baktığım bir mantar iyiki varsınız şimdi artık alıcı gözü ile bakmam
İsmail Dönmez
Aralık 11, 2022 at 9:22 pm
Faydalı olabildiysek ne mutlu bizlere. Teşekkürler.
Hüseyin Sezer
Aralık 28, 2022 at 9:24 am
Teşekkür ederim
İsmail Dönmez
Aralık 28, 2022 at 4:48 pm
Biz teşekkür ederiz Hüseyin kardeş. Saygılar