Dumanlı Mantar-Kara Balkadın (Clitocybe nebularis)

Clitocybe nebularis- Dumanlı Mantar

Taksonomi- Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Mantarlar- Fungi

Bölüm: Basidiomycota 

Sınıf: Agaricomycetes 

Takım: Agaricales 

Aile: Tricholomataceae

Cins: Clitocybe

Türler: Clitocybe nebularis

Clitocybe nebularis- Kara balkadın (malgadın), Bulutlu huni mantarı, Dünya’da bazı ülkelerde ve Türkiye’nin birçok bölgesinde hala toplanıp, tüketilmesine rağmen, sürekli tüketim için zehirli bir mantardır. Bilenen yöresel isimleri Kara balkadın, Kara malgadın, Dumanlı mantardır. Genellikle iğne yapraklı ormanlarda guruplar halinde halkalar oluşturarak büyürler.

 İlk olarak 1789’da Agaricus nebularis adını veren August Johann Georg Batsch tarafından tanımlandı. 1871’de ünlü alman mikolog Paul Kimmer tarafından Clitocybe cinsine aktarıldı.

Clitocybe nebularis- Kara balkadın mantarının sinonimleri ( Eş anlamlıları) Agaricus nebularis, Gymnopus nebularis, Omphalia neburlaris (Batsch) ve Lepista nebularis’tir.

Şapka:  Kara balkadın mantarında, başlangıçta dışbükey veya konik olan şapkanın tamamen genişlemesi 1 ayı bulur. Sonra düzleşir ve aşağıya doğru dönmüş dalgalı kenar boşluğu ile huni şeklini alırlar. Dumanlı mantar’ın 6- 20 cm arasında değişen şapkası merkeze doğru bulut benzeri desenleri ile gri renktedir.

Lameller: İlk başlarda kirli beyaz iken yaşlandıkça krem haline gelir. Clitocybe nebularis’in ( kara balkadın) lamelleri sık , düzgün olup gözdeye doğru hafifçe azalabilir.

Gövde-Sap:  2-3 cm çapında bir tabana sahip olan Dumanlı mantarın sapı 6-13 cm uzunluğunda ve düzgündür. Şapkaya göre daha açık renklidir. Clitocybe geotrapa kadar esnek bir sapa sahip değildir.

Koku:  Tatlı meyvemsi, hoş kokuludur. Genelde çok güzel kokuyordu diye tabir edilir. Ayırt edici bir tada sahip değildir.

Spor Baskısı: Kremsi beyaz veya çok açık deve tüyü. Sporlar Düz, 6.5-8.5 x 3.5-4.5 μm.

Habitat: Çok yaygın olarak hemen hemen her yerde bulunan Kara balkadın sonbahardan ilk kış donlarına kadar, özellikle iğne yapraklı ve geniş yapraklı ormanlarda, çürüyen bitki kalıntılarında büyük kümeler halinde, çizi şeklinde veya cadı halkalarında yetişir.

Mevsim: Ağustos ayından Aralık başına kadar görünür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Türkiye’nin ve dünyanın bir çok bölgesinde hâlâ tüketilmesine rağmen, Clitocybe nebularis sürekli tüketim için zehirli sınıfında bir mantardır. İçerdiği toksinler vücudumuzda birikerek gastrointestinal ve nörolojik zehirlenmelere neden olur. Buharı solunduğunda şiddetli baş ağrıları oluşabilir. Sadece bu mantarın pişirildiği ortam da olmak bile bazen zehirlenmelere neden olabilir.

1. Yukarıda bahsedilen şiddetli baş ağrısından sorumlu ön kaynatma ile giderilebilen toksinler içerir.
2. Ön kaynatma suyunun atılmasıyla giderilebilen suda çözünür toksinler içerir.
3. Uzun süre pişirildikten sonra bile devam eden , birikim nedeniyle zehirlenmeye neden olan termostabil toksinler içerir (muskarin vb ).

Dip not: Yıllardır türkiye’de toplanan ve pazarlanan mantarlar arasındadır. Ancak toksisitesi kesin olarak gösterilmiş ve pazarlanabilir mantarlar sınıfından silinmiştir. Ne yazık ki, toplama ve tüketme riski belli olsa bile bazı kişiler tarafından hala daha toplanıp tüketilmektedir.

Ek bilgiler: Infundibulicybe ( Clitocybe ) geotrapa , Balkadın, Pırnal melkisi ismi ile tanınan mantar ile sık karıştırılır. Ayrıca, zehirli Entoloma lividum ile karıştırılabilir. Ana fark lamellerde bulunur: Lameller Kara Balkadında sarımsı krem, Entolama lividum’da koyu pembedir. Kara Balkadında ki güçlü ve karakteristik kokuya ek olarak, Entoloma lividum’da taze un kokusu vardır. Clitocybe alexandri ve daha zehirli olan Clitocybe clavipes ile karıştırılma ihtimali vardır.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.