Menekşe Örümcekmantarı (Cortinarius iodes)

Cortinarius iodes – Menekşe Örümcekmantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Cortinariaceae

Cins: Cortinarius

Tür: Cortinarius iodes

Cortinarius iodes, genellikle  benekli cort (spotted cort) veya viskoz menekşe cort (viscid violet cort) olarak bilinen Cortinariaceae familyasından agarik yani lamelli mantar türüdür. Mantarlı Yaşam olarak bu türü sizlere “Menekşe Örümcekmantarı” olarak anlatacağız.

Tür ilk olarak 1853 yılında Miles Joseph Berkeley ve Moses Ashley Curtis tarafından bilimsel olarak tanımlanmıştır. 1905 yılında Peck tarafından isimlendirilen Cortinarius heliotropicus, aynı tür için başka bir isimdir (Ammirati & Bigelow, 1984);  ancak Cortinarius iodes daha eski bir isim olduğundan  (1853’te Berkeley & Curtis tarafından uygulandı) önceliklidir.

Spesifik epitet “iodes” menekşe benzeri anlamına gelir.

Şapka: C. iodes şapkası 3–6 cm çapında, dışbükey, geniş dışbükey veya geniş çan şeklindedir. Şapka üzeri genç ve taze olduğunda sümüksü ve pürüzsüzdür. Mantar gençken mor ila koyu leylak renklerdedir, özellikle merkeze yakın yerlerde sarımsı ila kahverengimsi lekeler görülür ve sonunda sarımsı ten rengine veya grimsi ten rengine dönüşür. Şapka  kenarları çizgili değildir.

Lameller: Menekşe Örümcekmantarı lamelleri, sapa bağlı yani bitişiktir. Lamellerin rengi soluk mordan donuk leylak rengine ve tarçından paslı kahverengiye değişir. Lamelleri kısa ve sıktır, gençken ince bir kortina ile kaplıdır.

Gövde-Sap: Sap 3–6 cm uzunluğunda ve  0,5–1 cm kalınlığındadır. Gövde gençken sopa görünümlüdür. Sap sümüksü, beyazımsı ila morumsu veya gümüşi leylak rengindedir. Sap üzerinde genellikle paslı bir halka bölgesi bulunur.

Eti beyazımsı ila soluk leylak renginde olup yumuşaktır. Berelendiğinde ve kesildiğinde renk değişmez.

Koku: Ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi paslı kahverengidir. Sporlar 8–12 x 5–7 µm boyutlarında, elipsoid ve genellikle bir ucu hafifçe daralmış görünümlüdür.

Habitat: Yaprak döken ağaçlarla, özellikle Meşe ağaçları ile mikorizal olan bu mantarlar, tek başına ve toplu halde büyürler. Kuzey Amerika’da özellikle doğu bölgelerinde yaygındır ve Kuzeybatı Pasifik’te nadirdir. Dağılımı Güney Kanada’dan Orta Amerika’ya ve Güney Amerika’nın kuzey bölgelerine kadar uzanmaktadır. Kuzey Asya’da da görülmüştür. Son olarak Avrupa’da Sırbistan’dan bildirilmiştir. 

Mevsim: Yazdan Kışa (Temmuzdan Kasım Sonuna kadar) görmek mümkündür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Bu mantar, “tüketilmek için önerilmez” olarak bildirilmiştir; C.iodes – Örümcekmantarının bazı kaynaklarda yenilebilir olduğu bildirilse de, bu mantarın neredeyse tıpa tıp aynı, ikizi kadar benzeyen ama yenmeyen mantar türü olan Cortinarius iodeoides ile karıştırılma ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle mantarın toplanması ve yenmesi önerilmez. Bu ikiz kardeşler arasında ayrım yapmanın iki yöntemi vardır, ancak bunlar sıradan, amatör mantarcılara pek yardımcı olmaz.  Birincisi, C. iodeoides slime’ın (Slime: şapka üzerindeki kayganımsı mukus-sümük) tadı acı iken, C. iodes slime’ın hafif bir tadı olduğundan, iki türün slime’ın tadıyla ayrılabilmesidir, ancak tanımlanamayan mantarları yalamanız önerilmez. Diğer yöntem ise mikroskobisibe bakarak spor boyutlarından ayırmaktır.

Ek bilgiler: Benzer türler vardır; Cortinarius iodeoides, Corrinarius iodes ile neredeyse aynıdır, ancak acı tadımlı şapka mukusu (sümüksü katikülü) ve 7.7-9.3 x 4.6-5.4 μm ölçülerinde daha küçük, daha dar sporları ile ikincisinden ayırt edilebilir. Cortinarius violaceus ( Violet cort”) kuru, pullu, koyu mor bir şapka ve sapa sahiptir. Cortinarius traganus (Pungent cort) kuru, açık mor bir şapkaya, sapa ve kötü bir kokuya sahiptir. Menekşe renkli ve sümüksü bir şapkaya sahip diğer iki yaygın cortinarius türü, C. Salor ve C. croceocaeruleus, sarımsı lekelenmenin olmaması ile C. iodes’ten ayırt edilebilir. Bir Kuzey Amerika türü C. oregonensis, sarımsı veya kahverengimsi merkezi bir bölgeye sahip daha soluk bir leylak renkli şapkaya ve 7-8 x 4-5 μm ölçen daha küçük sporlara sahiptir. Cortinarius cinsinden olmayan bir başka benzeri olan Inocybe lilacina, belirgin bir umbo içeren kuru, ipeksi bir şapkaya sahiptir. 

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.