Kızılağlayanı Mantarı (Fomitopsis betulina)

Fomitopsis betulina

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Polyporales

Aile: Fomitopsidaceae

Cins: Fomitopsis

Tür: Fomitopsis betulina

Fomitopsis betulina (eski ismi ile Piptoporus betulinus), yaygın olarak huş poliporu (birch polypore),  huş ağacı braketi (birch bracket) ve jilet mantarı (razor strop) olarak bilinir. Çok sık rastlanılan, yaygın bir ağaç poliporu (braket) mantarıdır. İsminden de de anlaşılacağı gibi, neredeyse yalnızca huş ağaçlarında yetişir. Braketler ağaç kabuğundan dışarı patlamış gibi bir görüntü verirler. Ayrıca bu mantarlar bir yıldan fazla hayatta kalabilirler.

Bu büyük polipor mantarı, ölü veya yaşayan huş ağaçlarının yan tarafındaki küçük beyaz küresel bir şişlikten gelişirler. Eskiden Berberler, jiletlerini bu poliporların yüzeylerinden kesilen sert, kösele şeritler üzerinde “kaydırırak keskinleştirdiklerinden, Razor Strop Fungus olarak bilinir hale geldiler.

1753’te Carl Linnaeus bu mantarı tanımladı ve Boletus suberosus olarak adlandırdı ve daha sonra Fransız mikolog Jean Baptiste Francois (Pierre) Bulliard, spesifik sıfatını betulinus olarak değiştirdi – üzerinde oluştuğu huş ağaçlarına (Betula spp.) atıfta bulundu. 1821’de bu çok yaygın ve yaygın poliporu Polyporus cinsine aktaran da Buliard’dı ve burada altmış yıl kadar kaldı. Daha sonra, 1881’de Finli mikolog Petter Adolf Karsten (1834 – 1917), Birch Polypore’u kendi yarattığı ve burada, her ikisi de nadir bulunan, iki türle birlikte bulunduğu yeni bir cins olan Piptoporus’a taşıdı. Son yıllarda yapılan moleküler filogenetik çalışmalar, türün Piptoporus’tan çok Fomitopsis ile daha yakından ilişkili olduğunu ve mantarın 2016’da Fomitopsis olarak yeniden sınıflandırıldığını bildirmektedir.

Şapka: Mantar gövdeleri (basidiocarps) pürüzsüz grimsi-kahverengi bir üst yüzeye sahip ve solgundur. Bu çok yaygın polipor, ilk başta gri-kahverengidir ve neredeyse küreseldir, olgunlaştıkça düzleşir ve üstte kahverengi, altta beyazlaşır. Çapı 10 ila 25 cm ve kalınlığı 2 ila 6 cm olan tamamen olgunlaştıklarında, mantar veren gövdeler tek tek ortaya çıkar, ancak genellikle aynı ana ağaçta birkaç tane bulunur, böylece uzaktan bir dizi basamak gibi görünürler.

Gözenekler ve Tüpler: Şapka altı kremsi beyaz renkte olup, sporları içeren yüzlerce gözenek bulundurmaktadır.  Meyve gövdesi lastiksi bir dokuya sahiptir ve yaşla birlikte mantarlaşır. Küçük beyaz tüpler, mm başına 3 veya 4 yoğunlukta olabilirler. 1,5 ila 5 mm derinliktedirler ve yaşlandıkça parlayan beyaz gözeneklerde son bulurlar.

Gövde-Sap: Mantar tarafından çürüyen ahşap ve miselyum kültürleri genellikle belirgin bir şekilde yeşil elma kokar.

Koku: Acı bir tadı vardır. Bu poliporlar kesildiğinde hafif ama hoş olmayan bir “mantarsı” koku yayarlar.

Spor Baskısı: Sporlar silindirik ila elipsoid şeklinde, pürüzsüz ve 3–6 x 1.5–2 μm boyutlarındadır.

Habitat: Fomitopsis betulina, kahverengi çürüklük mantarlarının en yaygın türlerinden biridir. Piptoporus betulinus neredeyse yalnızca ölü veya ölmekte olan huş ağaçlarıyla ( Betula pendula, B. pubescens, B. papyrifera ve B. obscura dahil olmak üzere) sınırlıdır. Bu Huş Poliporu canlı ağaçlarda parazittir, ancak ağaç öldükten sonra saprobik olarak da yaşayabilir ve böylece sonraki yıllarda gövde çürüyene kadar mantar verebilirler.

F. betulina’nın coğrafi dağılımı, Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya dahil olmak üzere Kuzey Yarımküre ile sınırlı görünmektedir. Türkiye’de kaydı yapılan bölgemiz Batı Karadeniz bölgesidir.

Mevsim: Bu braket mantarlarının yıl boyunca devam ettiğini görülebilmektedir. Genellikle yaz sonu ve sonbaharda sporlarını bırakırlar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Bu sert ve acı bir mantardır. Genç örneklerin yenilebilir olduğu söylense de kalitesizdir ve toplanmaya değmez. Bu sebeplerden dolayı yenilmez olarak kabul edilirler. Fomitopsis betulina, geleneksel ilaçlarda yaygın olarak kullanılmaktadır ve fitokimyası ve farmakolojik aktivitesi için kapsamlı bir şekilde araştırılmıştır. Fitokimyasallar arasında fenolik asitler, indol bileşikleri, steroller ve triterpenler bulunur.

Ek bilgiler: Zayıflamış huşlarda nekrotrofik bir parazittir ve ölü huşlarda görülen en yaygın mantarlardan biri olan kahverengi çürümeye ve sonunda ölüme neden olur. Huş ağacı mantarının küçük yaralarda ve kırılmış dallarda yerleşmesi ve yıllarca uykuda kalması, ağacın kendi savunma mekanizmaları tarafından küçük bir alana bölünmesi, ağacı zayıflatacak bir şey oluşuncaya kadar beklemeleri muhtemeldir. Yangın, kuraklık ve diğer ağaçların bastırması bu tür stresin yaygın nedenleridir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.