Yakalı yeryıldızı (Geastrum triplex)

Geastrum triplex – Yakalı yeryıldızı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Geastrales

Aile: Geastraceae

Cins: Geastrum

Tür: Geastrum triplex

Geastrum triplex (en güncel ismi ile Geastrum michelianum W.G. Sm), dünya mantar literatürlerinde collared earthstar, the saucered earthstar, veya the triple earthstar olarak geçer. Türkiye Mantarları Listesi adlı kitabımızdaki ismi ise Yakalı yeryıldızı mantarıdır. Yakalı yeryıldızı mantarının Türkiye’de kaydı olan bölgeler arasında Güney Marmara Bölümü; Batı ve Doğu Karadeniz Bölümleri, Asıl Ege Bölümü, Yukarı Sakarya ve Konya Bölümleri ile Akdeniz Bölgesi bulunur.

Cins adı olan Geastrum, yer anlamına gelen Geo ve yıldız anlamına gelen “astrum” kelimelerinden gelmektedir. Geastrum yeryıldızı olarak çevrilmiştir. Özel sıfat “triplex” ise oldukça basittir ve basitçe ‘üç katmana sahip olmak’ anlamına gelir (üç katlı bir yapı).

İlk kez 1840 yılında Alman botanikçi Franz Wilhelm Junghuhn (1809 – 1864) tarafından bilimsel olarak tanımlanmıştır ve iki terimli bilimsel adı Geaster triplex verildi. Geaster ve Geastrum eş anlamlı olarak kabul edilir ve şu anda kabul edilen bilimsel isim Geastrum triplex bu nedenle Junghuhn’a akredite edilmiştir.

Geastrum tripleksinin eşanlamlıları arasında Geastrum saccatum Fr. ve Geastrum michelianum W.G. Sm bulunur.

Genel Özellikleri: Yakalı yeryıldızları, diğer yeryıldızı türlerinden daha büyüktür ve 5 cm’ye kadar bir spor kesesi çapına ve tam olarak uzandıklarında bu mesafenin iki katı kadar uzanan kollara (kanatlara) sahiptirler. Düzleştirilmiş küresel bir spor kesesi, sporların dağıldığı tozlu gleba’yı tutar. Genç bir Yakalı yeryıldızı gövdesini keserseniz, iç kısım beyazdır, ancak sporlar olgunlaştıkça yavaş yavaş koyu kahverengi bir toz kütlesine dönüşür.

Diğer tüm yeryıldızlarında olduğu gibi, ampul yıldız şeklinde bir kaide üzerine monte edilmiştir, ancak Geastrum tripleks genellikle Yakalı yeryıldızı olarak anılırlar, çünkü birçok durumda kollar bükülürken çatlar ve bunun sonucunda spor kesesi oturuyormuş gibi görünürler. Yeryıldızı ışınlarının yani kollarının sayısı çok değişkendir. Galerideki fotolarda da görüldüğü üzere altı veya yedi ışın (kol) vardır, ancak bazen 5 ışınlı (kollu) olanlarına da rastlanılabilir.

Kesenin tepesindeki “peristome”olarak bilinen sivri uçlu bir delik (fotolara bakın), rüzgar kesenin üzerinden estiğinde veya üzerine yağmur damlaları çarptığında sporları serbest bırakır.  Peristomun kenarları liflidir ve oldukça düzensiz görünür, ancak düzenli olarak çizgili değildir ve peristom, spor kesesi dış yüzeyinin geri kalanından biraz daha açık kahverengi-kahverengi bulanık bir halka ile çevrilidir.

Koku: Koku ve tat ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi koyu kahverengidir. Sporlar küresel, 3.5-4.5µm çapındadır. Yüzeyleri küçük dikenli siğillerle kaplıdır.

Habitat: Yakalı yeryıldızı mantarı çoğunlukla sert ağaçların altında bulunur, ancak onları özellikle köknar ve ladinlerle birlikte iğne yapraklı ormanlarda da bulmak mümkünüdür. Sert ve iğne yapraklı ağaçların altındaki, genellikle düz zeminli topraklı yerler yerine eğimli yerleri kendilerine habitat seçerler.

G.triplex, başta orta ve kuzey Avrupa olmak üzere, anakara Avrupa’nın çoğu yerinde ve Kuzey Amerika dahil dünyanın diğer birçok bölgesinden bildirilmiştir.

Mevsim: Özellikle Yaz sonu ve Sonbaharda yağmurlardan sonra görülürler. Ancak tüm yıl boyunca da görülebilirler.

Yenilebilirlik ve Toksisite: G.triplex-Yakalı yeryıldız mantarı yenmez ve mutfak değeri yoktur, ancak kurutulduklarında çekici masa süsleri yapılabilir.

Ek bilgiler: Geastrum saccatum dahil olmak üzere diğer birçok Geastrum türü, genellikle daha küçük olmasına rağmen aynı genel forma sahiptir ve güvenilir tanımlama çok fazla uzmanlık gerektirir. Özellikle  ‘Yumurta’ aşamasında, Yakalı yeryıldızlarını tespit etmek çok daha zordur.  Yenilmeyen bir cinsin türleri olması sebebiyle karıştırılması durumu tehlike arz etmezler.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

Videolu anlatım için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.