Şarapboleti (Hortiboletus rubellus)

Hortiboletus rubellus – Şarapboleti

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Boletales

Aile: Boletaceae

Cins: Hortiboletus

Tür: Hortiboletus rubellus

Dünya mantar literatürüne Ruby Bolete (Yakut boleti) olarak adını yazdırmış olan Hortiboletus rubellus, çok hoş görünümlü, küçük bir mantardır. Yakut boleti genellikle gruplar veya sıralar halinde bulunurlar. Bu alımlı mantarlar ormanlık alanların kenarlarında, açıklıklarda ve özellikle meşe başta olmak üzere yaprak döken ağaçların altında, park ve bahçelerde düşük besleyici otlaklarda yaygın olarak bulunurlar.

Eski jenerik adı Boletus, ‘kil parçası’ anlamına gelen Yunanca bolos’tan gelirken, yeni cins adındaki Horti ön eki, ‘bahçe’ anlamına gelen Latince isim Hortus’tan gelir. Bu mantarın yaygın olarak bulunduğu ana habitatlardan birine bir referanstır. Spesifik epitet rubellus da Latince’dir ve ‘kırmızımsı’ anlamına gelir. Türkiye Mantarları Listesinin uygun gördüğü isim, Şarap Boletidir. Biz de bu türü sizlere “Şarap Boleti”olarak anlatacağız.

Hortiboletus rubellus – Şarapboleti Mantarının eşanlamlıları (Sinonimleri ) arasında, Boletus rubellus Krombh. (1836), Boletus versicolor Rostk. (1844), Xerocomus rubellus (Krombh.) Quel. (1896), Suillus rubellus (Krombh.) Kuntze(1898), Tubiporus rubellus (Krombh.) S.Imai(1968), Xerocomellus rubellus (Krombh.) Šutara (2008) bulunur.

Şapka: Ruby Bolete – Şarapboleti şapkasının çapı, 3 ila 8 cm arasında değişir, geniş bir şekilde dışbükeydir ve sonra düzleşir. Bazen hafif bir merkezi çöküntü görülebilir. Şapka rengi, başta kırmızıdan ahududu kırmızısına, olgunlaştığında ise zeytinli bir kırmızıya değişir. Genellikle sarımsı bir kenar şeridi hakimdir. Şapka yüzeyi kuru ve kadifemsidir. Küçük ama çok hoş görünümü olan bir bolettir. 

Gözenekler: Tüpler donuk sarı renktedir ve yaşlandıkça yeşilimsi hale gelen limon sarısı gözeneklerle sonlanır. Gözenekleri küçüktür. Kesildiğinde, berelendiğinde bu gözenekler ve tüpler yavaşça maviye dönerler.

Gövde-Sap: Gövde eti soluk sarı renktedir, tabana yakın yerlerde daha derin bir sarı renk alır ve kesildiğinde, berelendiğinde maviye döner. Bazen sivrilen gövdesi, ince ve uzundur ve 7,5 cm’ye kadar ulaşabilir. Şapkaya yakn bölgelerde limon sarısı, köke yakın yerlerde ise kırmızıdır. Etinin rengi şapkada saman rengindedir ve kesildiğinde tüplerin üzerinde yavaşça mavi lekeler oluşur. Sapının eti şapkaya yakın bölgelerde soluk sarı renklidir.

Tüpler ve gözenekler büyük ve limon sarısıdır ve yaşlandıklarında yeşilimsi renkte olabilir.  

Sapta üzerinde köke yakın alt kısımlarında belirgin kırmızımsı veya turuncu lekeler göze çarpar.

Koku: Hafif hoş kokusu olduğu bildirilmiştir. Bazıları tadını biraz sabunlu bulsa da, tat ve koku ayırt edici özellik olarak görülmez.

Spor Baskısı: Subfusiform ila subellipsoidal ve pürüzsüz olan sporları, 11,5-12,5 x 5-5,5µm boyutlarındadır. Spor baskısı rengi, zeytin kahverengisidir.  

Mevsim: Agustos ayında başlayan sezonu, Ekim sonuna kadar sürer.

Habitat: Şarapboleti yani Ruby Bolete (Yakutboleti) ektomikorizal bir mantardır. Bu güzel görünümlü mantar, kayın ve meşe ağaçları gibi yaprak döken ağaçların altındaki humusça zengin topraklarda bulunurlar. Sıklıkla park ve bahçelerde de görüldüğü bildirilmiştir. Türkiye’de de resmi kaydı olan bu güzel Şarapboletine, Asıl Ege Bölümü, Doğu Karadeniz Bölümü ve Istranca Bölümünde rastlanmıştır.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Bazı kaynaklarda, yenilebilir oldukları belirtilmişse de, sabunumsu bir tada sahip ve kurtçuk ve larva istilasına eğilimli olduklarından pek tavsiye edilen bir mantar türü değildir. H. rubellus birçok mantar avcısı için her daim zevkle fotoğraflanabilecek çok güzel bir mantardır.

Ek bilgiler: Şarapboleti-Ruby Bolete, mantarlar aleminin, yalnızca mikroskobik analizle ayrılabilen, benzer türlerin komplekslerinden biridir (ve o zaman bile belirleme kesin olmaktan uzak olabilir). Şarapboleti, yakın akrabası Hortiboletus engelii’ye çok benzer, genç ve tazeyken bile çok daha kahverengi bir şapkaya sahiptirler. H. rubellus- Şarapboleti, Rheubarbariboletus (Boletus) armeniacus (Feslik Mantarı)ile de karıştırılabilir. Boletus campestris ile de çok benzerler ve Boletus bicolor ile neredeyse aynıdır. 

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve toplanan türü tanımlamak zor bir iştir, uzmanlık gerektirir. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur. Mantarlı Yaşamda yazdığımız tüm yazılara ulaşmak için lütfen buraya tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri için  Türkiye’nin Mantar Avcıları Facebook sitemizi de ziyaret edebilirsiniz. Sitemizde emeği olan herkese ve güzel kapak fotoğrafından dolayı İtalyan üstad Luca Astori’ye çok teşekkür ederiz.