Utangaçmantar (Inocybe godeyi)

Inocybe godeyi – Utangaçmantar

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Inocybaceae

Cins: Inocybe

Tür: Inocybe godeyi

Inocybe godeyi, Inocybaceae ailesine mensup zehirli bir mantardır. Mantarın Türkiye kaydı (2013 yılında Belgrad Ormanlarından toplanan örnekler ile) ilk kez 2017 yılında Doç Dr Ilgaz Akata hocamız (şimdiki akademik ünvânı Prof Dr) tarafından yapılmıştır. Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı referans kitabımızda “Utangaçmantar” olarak isimlendirilmiştir.

Sinonimleri arasında Inocybe rubescens (1883), Inocybe godeyi var. rufescens (1909), Inocybe rickenii (1921) ve Agaricus trinii var. rubescens (1884) bulunur.

Şapka: Küçük ila orta büyüklükte bir şapkaya sahiptir. Ortalana şapka çapı 1.5 -3.5 cm olup, şapka başlangıçta konik-çan şeklinde, daha sonra dışbükey, en sonunda ise düzdür. Mantarın şapka merkezinde her zaman çok belirgin olmayan bir umbo bulunur. Gençken kompakt görünümlü tüylü yüzey, yarıçapın yaklaşık yarısından başlayarak küçük pullarla süslenmiştir. Şapka kenarları yani uçlar başlangıçta düzenli ve genç örneklerde hafifçe kıvrımlı, yaşla birlikte şişmiş veya hafifçe bükülmüş görünümlüdür. Şapka, başlarda kremsi-kahverengi tonlarda olup, zamanla veya dokunma, kesilme ve berelenme ile belirgin kırmızımsı-kahverengi tonlar alır, yani kızarır.

Lameller: Lameller sık ve orta yoğunlukta olup, değişken uzunlukta çok sayıda lamellila (kısa lamel) ile sıkıştırılmıştır. Oldukça büyük, ventrikoz ve gövdeye bitişiktir. Başlangıçta beyazımsı (kirli beyaz) renklerde olan lamelleri, olgunlaştığında açık koyu sarı-kahverengi veya tarçın rengi alır. Berelendiğinde veya dokunulduğunda lameller renk değiştirir ve kırmızımsı boyanırlar.

Gövde-Sap: Genellikle silindirik, tabana doğru hafifçe kıvrık olup kenarlı bir ampul (soğanımsı bir taban) ile sonlanır. Tüm uzunluğu boyunca orta derecede ince taneciklerle kaplı bir sap yüzeyi vardır. Sap, şapkasının tam merkezine bağlanır, ortalama 4 – 6 cm boyunda ve 3 – 8 mm kalınlığındadır. Sap yani gövde rengi kirli beyazdır ve mantar yaşlandıkça daha kırmızı hale gelir.

Et beyazdır, ancak kesildiğinde berelendiğinde yavaş yavaş kırmızıya döner. 

Koku: Ayırt edici değildir. Ancak, çok güçlü bir kokusunun olduğu bilinir; Bazı kaynaklarda spermatik, bazı kaynaklarda ise topraksı ve unsu koktuğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı: I. godeyi, enfiye kahvesi bir spor izi bırakırken, Sporları pürüzsüz ve badem şeklindedir. Sporlar 9 -11.5 x 5.5 -7 µm boyutlarındadır. Her basidia (spor kesesi) dört spor taşır. Hem cheilocystidia (lamellerin kenarlarında bulunan kistidyum) hem de plörokistidia (lamellerin yüzlerinde bulunan kistidyum), uçlarında bir çeşit kabuklanma bulunan iğ veya şişe şeklindedir. Kalın hücre duvarlarına sahiptirler.

Habitat: İlkbaharın sonundan sonbaharın tamamına kadar geniş yapraklı ağaçların altında nadiren izole edilmiş küçük gruplar halinde büyürler,. Tür, kalkerli yani kireçli toprakları tercih eder. Ektomikorizal bir mantar olup, yaprak döken ağaçların, özellikle kayın ağaçlarının olduğu ormanları sever. Avrupa’da rastlanılan türün Türkiye’de Asıl Ege bölümünde resmi kaydı vardır.

Mevsim: İlkbaharın sonundan Sonbahar bitimine kadar mevsimi devam eder.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Zehirli hatta ölümcül zehirli bir mantar olduğu bildirilmiştir. Tür zehirli muskarin bileşikleri içerir. Mantarın tüketilmesi muskarin (muscarine) kaynaklı zehirlenmeye sebep olur;, Bu ise aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi fizyolojik etkiye yol açabilir: salivasyon (Ağızdan salya ,tükürük akması), gözyaşı, idrara çıkma, dışkılama, gastrointestinal problemler ve kusma (SLUDGE =  salivation, lacrimation, urination, defecation, gastrointestinal problems and emesis (vomiting). Diğer olası etkiler arasında kan basıncında düşüş, terleme ve solunum yetmezliğine bağlı ölüm sayılabilir.

Ek bilgiler: Bazen diğer bir ölümcül zehirli akrabası Inocybe erubescens ile karıştırılır. I. godeyi gibi daha nadir olan I. erubescens, başlangıçta rengi daha açık olmasına rağmen, kırmızı berelidir. En ayırt edici özelliği, I. erubescens’in soğanlı bir tabana sahip olmamasıdır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.