Küme Kırçıllı Mantarı (Inonotus glomeratus)

Inonotus glomeratus – Küme Kırçıllı Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Hymenochaetales

Aile: Hymenochaetaceae

Cins: Inonotus

Tür: Inonotus glomeratus

Inonotus glomeratus, yaygın bilinen eski adıyla Polyporus glomeratus, Hymenochaetales takımının Hymenochaetaceae familyasında yer alan, çoğunlukla Sugar maple İngilizce, Acer sacchrum Latince isimleri ile bilinen, akçaağacın ve kırmızı akçaağaç, kayın ağaç gibi bazı sert ağaçların önemli bir çürüme organizmasıdır. Ölü bir dal sapının oluşturduğu açıklıklarda siyah, kül benzeri bir mantar kütlesi oluşturur. Bu kütle, Chaga Mantarı – Inonotus obliquus‘un oluşturduğuna benzer şekilde sterildir. Inonotus glomeratus, tıpkı Inonotus obliquus – Chaga mantarının huş ağacında yaptığı gibi, konakçısında pamukçuk çürümesine neden olur. Çürüme genellikle yaygındır ve çürüme, ağacın dal kütüklerinin üzerindeki üst kısımlarında daha fazladır. Mantar ağaç veya kütüklerin alt kısımlarında sarımsı kahverengi kabuklar oluşturur.

Makroskobik (Morfolojik) Özellikler: Bu mantar yaygın olarak, Sugar Maple yani akçaağaçlarının parazitik kanser çürüklüğü olarak bilinir. Ayrıca kırmızı akçaağaç ve kayın ağacında da bulunduğu gözlenmiştir. Inonotus obliquuis yani Chaga mantarından daha uzun, steril siyah, çatlak ve kabuklu bir kütle üretir. I. glomeratus canlı ağaçlarda basidiumlar üretmez, ancak sıklıkla akçaağaçlar ve kayınlar üzerinde kısır kütleler üretir. Öte yandan, basidiomalar kütüklerde ve düşmüş ağaçlarda bol miktarda bulunur ve konakçısının ölümünden sonra da çürüme devam eder.

2-4 cm sarkık, 2-10 cm genişliğinde, tabana doğru 0,3-2 cm kalınlığında, yumru şeklinde, sapsız, tüm genişliği boyunca yapışık, üç parçalı veya bazen spatula şeklinde bir mantardır. Tür, düz, dışbükey veya tabanda çökmüş görünümlüdür. İnce iri yapılı, sonra tüysüz, pürüzlü, zonlu veya eşmerkezlidir. Berrak bantlarla süslenmiş, ilk başlarda, çoğunlukla sarımsı kahverengi ve zeytin renginde, daha sonra kahverengi ve yaşla birlikte kararma eğilimindedir. Poroid yüzey olgunlaştığında parıldar, zeytin-kahverengi veya grimsi ila grimsi kahverengidir.

Gözenekler ise köşeli, düzensiz, mm başına 3-5 adettir. İlk başta ince ve iri yapılı lekeleri olan gözenekler, yaşla birlikte yırtılır. Çoğu Inonotus türü gibi, I. glomeratus da gözenek yüzeyinden, mikroskop altında görülebilen küçük bıyıklar gibi dışarı çıkan kıllar geliştirir.

Mantar gençken ve aktif olarak büyüdüğünde, katran benzeri siyah akıntılar (damlalar) üretir. I. glomeratus bu aşamada genellikle beyaz ila çok soluk gri renkte olduğundan, mantardan sızan siyah damlacıklar oldukça şaşırtıcı olabilir. Sızıntı çoğu zaman o kadar bol olur ki, alttaki zeminde siyah katranımsı sıvı birikintileri görülür.

Genellikle 2-20 adet iç içe geçmiş ve yanal olarak biribirine kaynaşmış mantarlardan oluşan gruplar, bazen seri halinde bir metreden uzun bir uzunluğa yayılırlar. Bazen büyük olanların üzerine aşılanan küçük ikincil bir kütle büyüme gösterir.

I. glomeratus sadece Terek Reyşi Mantarı – Ganoderma applanatum‘la aynı seviyede inanılmaz miktarda spor üretmekle kalmaz, sporları da alışılmadık derecede parlak sarı veya kükürt rengindedir. Olgunlaşma zamanına yakın çok az hava akımı veya rüzgar olduğunda, bu mütevazi mantar, yakınındaki her şeyi, sanki birisi bir kutu sprey boyayla denize düşmüş gibi görünen sarı bir kaplamayla sarabilir.

Tüp katman(lar), altın kahverengiden koyu sarımsı kahverengiye kadar, arka plandan daha koyu bir bölgeyle ayrılmış olup, 2-7 mm uzunluğundadır.

Koku: Ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Sarı veya parlak altın sarısı sporlar üretir. Sporlar oval ila genişçe elipsoid, pürüzsüz ve soluk sarımsı olup, 5-7 x 4-5.5 µm boyutlarındadır. Basidia ise elipsoid, 4 sterigmatalı ve 9-12 x 5-6 µm boyutlarındadır.

Potasyum Hidroksit (KOH) içinde tüm parçalar hızla kararır.

Habitat: Saproparazit yani hem Saprotrof (çürükcül), hem de parazit bir mantardır! Bu mantarlar, hem canlı ve hem de ölü sert ağaçlarda, özellikle akçaağaç, meşe ve kayın, ayrıca dişbudak, karaağaç, kavak ve söğüt üzerinde, nadiren köknarda, devrilen ağaçların kabuklarında büyürler. I. glomeratus en yaygın olarak akçaağaç ve meşe ağacında bulunur. Titrek kavakta da (Populus sp.) sıkça rastlanır. Ayrıca Betula sp. yani huş ağaçları da dahil olmak üzere diğer sert ağaçlarda da (Abies, Acer, Betula, Fagus, Fraxinus, Populus, Quercus, Salix, Tsuga, Ulmus, Viburnum) olabileceği bildirilmiştir. Akçaağaçlara saldırdığında, normalde Chaga Mantarını taklit eden bir kanser (yara) geliştirir, bunun yerine çürük bir düğüm etrafında belirgin bir ağaç kabuğu çıkıntısının büyümesine neden olur. Bu bir akçaağaçta ortaya çıktığında (veya başka bir sert ağaçta topaklı bir pamukçuk oluştuğunda), ağacın içinde 3 ila 4 metre yüksekliğinde bir çürüme sütunu zaten oluşmuş olabilir.

Mevsim: Yaz.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Tüketilmez!

Ek bilgiler: I. glomeratus kılıktan kılığa girebilen bir mantardır. Görünüm itibari ile çok farklılık gösterebilir. Parçaları veya tamamı beyaz, kahverengi, turuncu-sarı, siyah, kükürt sarısı veya gri olabilir. Siyah bağırsakla ya da bu damlaların kalıntılarıyla kaplı olabilir ya da hiç olmayabilir. Üst yüzeyi altın veya kükürt renginde sporlarla kaplanabilir veya hiçbir yerde sarılık belirtisi olmayabilir. Özellikle hiçbir spor veya belirgin siyah bağırsağın olmadığı durumlarda, insanların bu türün tanımlanması konusunda kafaların kaşımasına neden olabilir.

Inonotus glomeratus, gözenek yüzeyi ışığa doğru ve ışıktan uzaklaştığında parıldayan, göz kamaştırma etkisi yaratan bir polipordur. Işığı doğru şekilde yakaladığında gümüşi renkte parlıyor gibi görünür.

I. glomeratus bazı evrelerde Chaga mantarına çok benzediği bildirilmiştir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Makalenin yazılmasındaki yardımlarından dolayı Sinan Çalışkan hocamıza teşekkür ederim.

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.