Mantarların faydaları nelerdir? İnsan sağlığında, Endüstride, Ekosistemimizde ne gibi etkileri vardır?
Makalemizde, mantarların faydaları konusunu, siz okuyucularımız için derinlemesine araştırıp, herkesin anlayacağı bir dil ve üslup ile sizler için konuyu yazdık. İnşallah faydalı olur.
Mantar deyip geçmemek lazım. Mantarlar aleminin bu enteresan canlılarının, gerek insanlar için, gerekse bitkiler ve hayvanlar için, hatta ve hatta tüm ekosistemin dengesi için çok büyük önem arzederek canlılar olduklarını en baştan belirterek başlayalım.
Mantarlar, çok eski çağlardan beri insanoğlunun varlığından ve faydalarından haberdar olduğu ve günlük yaşamlarında kullandığı esrarengiz ve müthiş organizmalardır. İnsanlar çağlar boyu, çoğu zaman mantarı bir besin, bir açlık giderecek yiyecek olarak düşünmüş, bazen de bir ilaç ve dini merasim malzemesi olarak kullanmışlardır. 1991 yılında Avrupa alplerinde bulunmuş olan, 5300 yıllık mumya Ötzi’nin eşyaları içinde bulunmuş olan 2 mantar çeşidi ( Huş Polipor- Birch polypore -Piptoporus betulinus ve Kav Mantarı- Fomes fomentarius) mantarların önemine en güzel anlatan bir örnek olsa gerektir. Hem besin, hem ilaç, hem de ateş tutuşturma vb ihtiyaci sebeblerden, insanoğlu mantara her zaman ihtiyaç duymuş ve kullanmıştır.
Mantarlar, ekosistemimizin yani tabiatın ayrılmaz, çok önemli parçalarıdır. Bitkileri ve hayvansal yapıları çürüttükleri yüzyıllardır bilinmektedir. Bitki ve hayvansal yapılardaki elementlerin ekosisteme serbest bırakılıp döngüye katılmaları mantarlar syesinde gerçekleşir. Böylece ormanlarda ve bulundukları habitatlarda, Karbondioksit (CO2) salınımını geçekleştirmişte olurlar. Yani mantarlar atmosferdeki tüm canlılar için hayati önem arz eden Oksijen (O2) ve Karbondioksit (CO2) dengesinde önemli rol oynarlar.
Ayrıca toprağın yapısını, bitki gelişimi için uygun hale getirirler. “Mikoriza” denilen ortaklıklar oluşturarak ( Simbiyoz) bitkilerin köklerine tutunurlar ve bitkilerin köklerinden karbonhidrat alırlar, bu sırada bitkilerde mantarın hifleri yardımı ile topraktan su ve suda çözünen tuzları emerler. Mantarların, Algler ile birleşerek ekosistem için çok önemli olan likenleri oluşturdukları da bilim insanlarınca ispatlanmıştır.
Mantarların ekosistemimiz içim ne kadar önemli organizmalar olduğunu koşacaklar geçtikten sonra şimdi de mantarların daha başka ne faydaları var onları anlatalım;
Tarım ilaçları ve Zararlılarla mücadele
Bazı parazit mantarlardan, tarım zararlıları ve hastalıkları ile biyolojik mücadelede yararlanılmaktadır, piyasada “Collego” ismiyle satılan ve yabancı otlar ile mücadelede kullanılan ilaç, Colletotrichum gloeosporoides adlı bir mantar türünden elde edilen ( mikoherbisit) bir tarım ilacıdır.
( Parazit Mantarlarlara en iyi örnek Bal mantarıdır. )
Ekmek, Peynir ve İçki Yapımı
Mantarların faydaları o zamanlar bilinmese de, ilk çağlardan beri kullanılmış ve fayda temin edilmiştir.Misal, Ekmek ve içki yapımının temelini oluşturan “Maya” bir mantardır. Mayalar, genellikle tek hücreli, bazı türleri ise çok hücreli ökaryot yapılı Mantarlardır. Örnek, Ekmek ve içki yapımında, mayalanmasında Saccharomyces cerevisiae türü mantar kullanılmaktadır.Görüldüğü üzere fırıncılar ve fermantasyon endüstrisinin kalbini de mantarlar oluşturmaktadır. Aynı zamanda dünyada ün salmış bazı peynirlerinde ( rokufor, kamembert, gorgonzola) mayalanmasını yine mantarlar sağlamaktadır.
Sitrik asitin endüstriyel olarak üretilmesindedir mantarlar rol oynar.
İlaç ve kimya endüstrisi
Mantarların faydaları saymakla bitmez, Penisilin gibi birçok antibiyotik ilacın, Biyotin, Riboflavin, Thiamin gibi pek çok vitaminin, Ergotamin, Kortizon gibi çok önemli ilaçların yapımında yine mantarlardan yararlanılmıştır. Amilaz, Pektolaz gibi enzimler, Gibberallin gibi bazı hormonlar da mantarlardan yararlanılarak üretilmektedir. Ayrıca, son yıllarda hız kazanmış genetik çalışmalarda kullanılan “Neurospora” cinsi yine bir mantardır.
İnsan sağlığında mantarın yeri, önemi ve faydaları
Bilimsel çalışmalar göstermiştir ki, 100 gramlık etin insan vücuduna sağladığı faydaların aynısını bir tabak mantar da sağlayabilmektedir. İçeriğinde çok yüksek miktarlarda D vitamini bulunan mantarlar mevcuttur. Yeşil biber, domates, havuç vb D vitamini bakımından oldukça zengin besinlerin olduğu hepimizce bilinir. Ama, güneş ışıklarından sonra doğada en çok D vitaminini bünyesinde barındıran besinin Mantar olduğunu çoğumuz bilmeyiz. D vitamini eksikliğinde vücutta meydana gelebilecek rahatsızlıkların giderilmesinde ve azaltılmasında mantar tüketiminin önemi büyüktür. En az et kadar vitamin ve mineral deposu olan mantarın insan sağlığına inanılmaz faydaları vardır. Uzmanlar, özellikle et tüketmeyenlerin (Örnek: Vejeteryanlar), D ve B vitamini ihtiyaçlarını karşılaması için mantar tüketmesini tavsiye ederler.
Bağışıklık sistemimizin güçlendirilmesinde de mantar etkili bir besindir. Antioksidanlar (Ergotiyonin ve Glutatyon) bakımından zengindirler. Bunlar vücudun direncini artırdığından , bağışıklık sistemini güçlendirip , hastalıklara yakalanma riskini azaltırlar. İçerdikleri yüksek antioksidan oranları cildin bakımlı, vücudun sağlıklı ve genç kalmasında yardımcı olur. Selenyum elementi bakımından zengin olan mantarlar vücutta oluşabilecek kanserli hücre sayısını azaltabildiği ve genç hücre sayısını artırabileceği yapılan bilimsel çalışmamalarca tespit edilmiştir. İlginçtir, ama yapılan bir başka bilimsel çalışmada, ortadan ikiye bölünerek güneşte bırakılan bir mantarın D vitamini değerlerinde artış gözlenmiştir.
Mantarlar bünyelerinde yüksek lif oranına sahip olduğundan, kandaki şeker seviyesini dengelerler. içerdiği zengin lifler sayesinde özellikle Karaciğer, Bağırsak ve Akciğerlerdeki toksin maddelerin atılmasında yardımcı olurlar. Aynı zamanda sindirimi kolaylaştırırlar. Bu bakımdan diyet listelerinde ilk sıralarda yer alır. Fırında pişirilmiş bir tabak mantar 3 gram life sahiptir. Bu lif aynı zamanda metabolik sendrom riskini azaltır. C vitamini bakımından da zengin olan mantar, kan akışını dengelediğinden yüksek tansiyon riskini azaltarak kalp ve beyin sağlığını korur.
Mantarlar iyi bir diyet besinidir. Diyetisyenlerin diyet yapacaklara verdikleri reçetelerde mantarlar mutlaka bulunur. Bunun sebebi ise mantarların düşük kaloriye sahip olmalarıdır. Öyleki, Mantarlar yiyecekler arasında en düşük kaloriye sahip olan besinlerdendir.
Mantar, enerji kaynağı besinlerdendir. D vitaminleri gibi B vitaminleri bakımından da zengindir.Riboflavin (B2), Folat (B9), Tiamin (B1), Pantotenik asit (B5) ve Niasin (B3) içerirler. Bu vitaminler sayesinde metabolizmamız, tükettiğimiz yiyeceklerden azami faydalanılmasında yardımcı olurlar ve vücudumuzun her bir köşesine oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin üretilmesine de yardımcı olurlar.
Kas ve kemik gelişimine faydası olduğu, kolesterolü düşürücü etkisinin ( Kitin ve Beta-Glukan lifleri) olduğu bilinir.
Bazı araştırmacı yazarların ve mikologlarında dediği gibi, Mantar geleceğin süper besini olmaya adaydır. Mantarların sayılamayacak kadar çok olan faydalarından yaralanırken, birbirlerine çok benzer ama zehirli öldürücü mantarların da olduğunu sakın unutmayın. %100 yenilebilirliğinden emin olmadığınız hiç bir mantarı tüketmek üzere sepetinize koymayın.
Sağlıklı ve güzel mantarlı günler dilerim…
Galerideki fotoğrafların birçoğu Türkiye’nin Mantar Avcıları ve Mantarları Tanıyalım Facebook sitelerimizden alınmıştır. Emeği geçen herkese çok teşekkür ederiz.
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
