Connect with us

Mantarların Tarihçesi

Mantarların (Fungi) tarihçesi : Günümüzde Makro Mantarlar olarak bilinen, şapkalı mantarların tarihçesinin  Roma dönemlerine dayandığı, hatta  daha da eskilere giderek, yüzyıllar önce Orta ve Güney Amerika’da (Şili) tüketiliyor olduğu bilinmektedir. Evrenin esrarengiz, özel ve gizemli canlıları olarak kabul edildiler  ve genellikle asırlık ritüellerde, dini ayinlerde vs kullanıldılar.

Mantarlar alemi ilgili ilk bilimsel sistematik çalışmalar, 250 yıllık bir geçmişe dayansa da, bazı mantarlar ve özellikleri yüzyıllardır bilinmektedir. Ekmek hamurunun kabartılmasında, bira üretiminde, şarap yapımında vb insanlığın en büyük yardımcıları okumuşlardır, insanoğlu tarafından hep kullanılmışlardır. Güney Amerika ülkelerinden Guetemala ve Meksika halklarınca halkları bazı kafa yapan, uyuşturan halüsinojik, sihirli mantarlar- magic mushrooms (Amanita muscaria vb) dinî ve mitolojik törenlerde her zaman kullanmışlardır. 

Şapkalı Mantarlara bir örnek

Bazı mantarların Kızılderililer (Kuzey Amerika Yerli Halkı)  ve Çinliler tarafından tıbbî amaçla kullanıldığı günümüzde bilinmektedir. Şapkalı mantarların ilk olarak 4.5 milyar yıl kadar evvel Proterozoik Devirde ortaya çıktıkları düşünülmektedir. Ama, insanoğlunun mantarları (makro mantarlar-şapkalı mantarlar) ilk kullanmaya başlaması Paleolitik Devire yani yontma taş devrine rastlar.

Tarihsel kayıtlar göstermiştir ki, insanoğlu şapkalı mantarları pek de, iyi niyetler için olmayan amaçlar için kullanmamışlar, kötü emellerine alet etmişlerdir; Rivayetlere göre,  Roma imparatoru Sezar (II.Claudius) ve Papa (VII. Clement) düşmanları tarafından öldürücü zehirli bir mantar türü olan Amanita palloides ile ortadan kaldırılmıştır. Başka bir efsaneye göre de Buda (Buddha) bir köylünün kendine ikram ettiği, toprak altında yetişen bir mantarı yediği için ölmüştür.

Mantarların tarihçesi  - Amanita muscaria-Sinek Mantarı
Amanita muscaria-Sinek Mantarı

“MANTAR”, Fransızca mantar ve küf kelimesinden türemiştir.  1650’li yıllarda bir gün, Paris yakınlarındaki bir kavun yetiştiricisi, tarlasında kullanacağı gübresi üzerinde büyüyen mantarları gördü. Bu keşfini değerlendirmeye, bu yeni ve lezzetli ürünü, ticari olarak yetiştirmeye ve onu  Paris’teki restoranlarda tanıtmaya karar verdi. O günlerde bu mantara “Paris mantarı” adı verildi.  Daha sonra, Fransız bahçıvan Chambry, civardaki mağaraların, mantar yetiştirmek için doğru habitata, serin ve nemli ortama sahip olduğunu keşfetti ve Paris çevresindeki mağaralarda büyük ölçekli bir mantar yetiştiriciliği başlatıp, geliştirdi.

Mantarlar büyük olasılıkla Asya’da 600 lü yıllarda ilk kez yetiştirildi. Avrupa’da, ilk kültürü yapılmış mantar 17. yüzyıla rastlar. 19. yüzyılda Hollanda mantarın kültür faaliyetlerine yöneldi. 1900’lü yılların başlarında ise Limburg’daki Marn madenlerinde büyük ölçekte, ciddi manada yetiştirilmeye başlandı. 

Amanita palloides- Köygöçüren
Amanita palloides- Köygöçüren

Yetiştiriciliğinin İlk yıllarında mantar  çok özeldi ve sadece seçkinler ve zenginler için mevcuttu. Ancak, o zamandan günümüze daha iyi ve daha etkili yöntemler geliştirildi ve mantar yetiştiriciliğinde büyük bir artış oldu.  

1950’den sonra Hollandalı tüketiciler mantara aşina oldu ve bu arada, Hollanda’da mantar yetiştiriciliğinde uzmanlaşmıştı, mantar yetiştiriciliği ciddi bir sektör haline geldi. Hollanda mantar yetiştiriciliği ile ve de özellikle mantar yetiştiriciliği üzerindeki sıkı kontrolleri ile bilinir oldu.

Son 50 yılda Hollanda, yıllık 270 milyon kg üretim ve 10.000’den fazla istihdamla Avrupa Birliği’nin en büyük mantar üretim ülkesi haline geldi. 

Günümüzde Hollanda, Çin ve Amerika Birleşik Devletleri’nin yanı sıra dünya mantar pazarında 3. sırada yer alıyor. Çin, dünya üretiminin% 70’i ile ilk sırada yer alırken bunu ABD takip etmektedir. Türkiye’de de bu sektör yeni yeni canlanmaktadır. Her yıl dünya çapında milyonlarca ton mantar yetiştirildiğini bilmek Mantarın ülkeler ekonomisindeki yerini bize anlatmaya yeter de artar bile..

Agaricus bisporus
Agaricus bisporus
Agaricus bisporus
Agaricus bisporus

Kısa kısa…Mantar Kronolojisi

Mantarların (Fungi) tarihçesi – 1600 lü yıllardan günümüze kısa kısa göz atacak olursak;

 -1651 Kavun mahsullerinden gelen atıkları olgun mantarlardan gelen sızıntı suyu ile serpiştirerek Fransa’nın Paris yakınlarında bir bölgede ilk mantarın keşfi.

 -1707 Sebze bahçesinde ilk kontrollü “yenilebilir mantar” yetiştiriciliği.

 -1800 İklimin sürekli mantar yetiştiriciliği için ideal olduğu nemli rutubetli yer altı taş ocaklarında mantar yetiştiriciliği.

 -1825 Mantarlar, Haarlem yakınlarındaki bir kırsal arazide yetiştirilir.

 -1900 Valkenburg’daki fluweelgrotten’de (Kadife Mağaraları) ve Maastricht yakınlarındaki St. Pietersberg mağaralarında mantar yetiştiriciliği.

 -1934 Hollanda Naaldwijk Araştırma İstasyonunda mantar kültürü üzerine ilk bilimsel çalışma.

 -1946 Büyük mantar öncüleri Bay Bels, M Sc ve eşi Dr. Bels-Koning’in rehberliğinde Houthem St.Gerlach’ta (Güney Limburg) mantar kültürü laboratuvarı kuruldu.

 -1950 Çeşitli ekim alanları olan ilk modern yer üstü mantar fidanlıklarının inşası( Betondan tepsiler yapılmıştır) gerçekleşti.

 -1953 Mook’ta Hollanda Kooperatif Mantar Yetiştiricileri Birliği CNC’nin kuruluşu.  Bu dernek, 1957’de Horst’ta Mantar Kültürü Araştırma İstasyonunun kuruluşunu başlattı.

 -1955 Bir tepside ahşap kutularda yetiştirme.

 -1960 Metal tepsiler üzerinde ahşap yataklarda yetiştirme.

 -1975 Mantar kompostunun yerleştirilmesi ve çıkarılması mekanizasyonu ile tamamen metal tepsilerde yetiştirme.

İstiridye Mantarı - Pleurotus ostreatus
İstiridye Mantarı – Pleurotus ostreatus
İstiridye Mantarı - Pleurotus ostreatus
İstiridye Mantarı – Pleurotus ostreatus

Dip not: Mantarların ( Fungi) tarihçesi ; Buz adam Ötzi olarak tarih kitaplarında yerini alan, 5300 yIllık mumya Ötzi’nin, 1991 yılı Eylül ayında Avusturya ve İtalya sınırı alplerinde ( Ötzi den esinlenerek bu bölgeye Ötztal Alpleri adı verilmiştir) bulunmasıyla mantarların tarihçesi yeniden yazılmak zorunda kalındı. Mumya Ötzi’nin eşyaları arasında bizim ilgimizi çeken bir avuç mantar oldu. 2 türe ait olduğu anlaşılan mantarlardan ilki, muhtemelen tıbbi amaçlar ( bir nevi ilk yardım malzemesi) için kullanılmak üzere yanına aldığı Polipor mantarıdır (Birch polypore – Piptoporus betulinus). İkinci mantar ise, büyük ihtimalle ateş yakmak için yanında taşıdığı varsayılan Fomes fomentarius – Kav Mantarı’dır. Buz Adam-Mumya Ötzi’nin özel eşyalarının biz günümüz insanlarına verdiği mesaj açık ve nettir. Mantarlar insanoğlunun vazgeçilmezlerdendir. Yerinde ve doğru kullanıldığında faydaları saymakla bitmez.

Mantarların tarihçesi - Kav Mantarı
Fomes fomentarius
Mantarların tarihçesi  - Piptoporus betulinus
Piptoporus betulinus
Mantarların tarihçesi
Mantarların tarihçesi

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.

Mantar Türleri3 hafta ago

Akdomalan Çöl Trüfü (Tirmania nivea)

Agaricaceae4 hafta ago

Çoban Kızılı Mantarı (Agaricus altipes)

Hypocreaceae4 hafta ago

İstakoz Mantarı (Hypomyces lactifluorum)

Mantar Türleri1 ay ago

Çengel Kirmit (Russula nobilis)

Agaricaceae1 ay ago

Evlek Mantarı (Agaricus benesii)

Mantar Türleri1 ay ago

Eğri Kirmit (Russula paludosa)

Malassezia2 ay ago

Saçdöken Mantarı (Malassezia furfur)

Mantar Türleri2 ay ago

Kafasız Kokarboynuz (Mutinus elegans)

Mantar Türleri2 ay ago

Tüylüyanak Mantarı (Neofavolus alveolaris)

Mantar Türleri2 ay ago

Kavak Kuzugöbeği Mantarı (Morchella populiphila)

Mantar Türleri2 ay ago

Battalçanak Mantarı (Peziza repanda)

Phyllotopsidaceae2 ay ago

Kütükdili Mantarı (Phyllotopsis nidulans)

Mantar Türleri2 ay ago

Yalın Kuzugöbeği Mantarı (Morchella esculentoides)

Geopora2 ay ago

Koca Dalgatopu Mantarı (Geopora sumneriana)

Gyroporaceae2 ay ago

Karnabahar Boleti (Gyroporus cyanescens)

Mantar Türleri2 ay ago

Savan Kuzugöbeği (Morchella prava)

Aseroe2 ay ago

Denizyıldızı Mantarı (Aseroe rubra)

Basında Mantar2 ay ago

Zombi Karınca Mantarı (Ophiocordyceps spp)

Cortinariaceae2 ay ago

Öcü Örümcekmantarı (Cortinarius cinnabarinus)

Basında Mantar2 ay ago

Tayvan’da Bulunan Büyüleyici Mantar

Hypsizygus3 ay ago

Kırkkafa Mantarı (Hypsizygus ulmarius)

Hygrocybe3 ay ago

Has Mummantarı (Hygrocybe acutoconica)

Mantar Türleri3 ay ago

Yumurtamantarı (Volvariella volvacea)

Gomphaceae3 ay ago

Saçaktellicesi Mantarı (Ramaria stricta)

Calocybe3 ay ago

Arı Çobandamı Mantarı (Calocybe ionides)

Mantar Türleri3 ay ago

Ağulu Morsarı Mantarı (Tricholomopsis decora)

Geoglossaceae3 ay ago

Tüylü Karakaşık Mantarı (Trichoglossum hirsutum)

Amaurochaetaceae3 ay ago

Kara Nazlıbaş Mantarı (Comatrichia nigra)

Favolaschia3 ay ago

Portakal Gözenekli Mantar (Favolaschia calocera)

Hygrocybe3 ay ago

Sarı Mummantarı (Hygrocybe ceracea)

Cortinariaceae4 ay ago

Üç Örümcekmantarı (Cortinarius trivialis)

Stereum hirsutum
Mantar Türleri4 ay ago

Kıllı Katmantarı (Stereum hirsutum)

Mantar Türleri4 ay ago

Sık Ağulumantar (Omphalotus illudens)

Mantar Türleri4 ay ago

Fırfırlı Tubarya Mantarı (Tubaria furfuracea)

Mantar Türleri4 ay ago

Kanlı Kirmit Mantarı (Russula torulosa)

Mantar Türleri4 ay ago

Altınpelte Mantarı (Tremella aurantia)

Mantar Türleri4 ay ago

Yaş Ağulumantar (Omphalotus olivascens)

Mantar Türleri4 ay ago

Maral Kirmit (Russula sardonia)

Agaricaceae4 ay ago

Kahve Pullu (Lepiota castanea)

Clavariadelphaceae4 ay ago

Haşmetli Topuzmantarı (Clavariadelphus pistillaris)

Mantar Türleri4 ay ago

Göl Süngermantarı (Suillus lakei)

Anthracobia4 ay ago

Zennezili Mantarı (Anthracobia melaloma)

Mantar Türleri4 ay ago

Gavur Süngermantarı (Suillus bellinii)

Agaricaceae5 ay ago

Ağulu Kum Pullusu (Lepiota brunneolilacea)