Boğaz başdöndüren (Marasmiellus istanbulensis)

Marasmiellus istanbulensis – Boğaz başdöndüren

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Omphalotaceae

Cins: Marasmiellus

Tür: Marasmiellus istanbulensis

Marasmiellus istanbulensis (E.Sesli, V.Antonin& K.W.Hughes), dünyada ilk kez 2018 yılında Prof Dr. Ertuğrul Sesli ve ark. tarafından resmî kaydı yapılmış Omphalotaceae familyasına mensup Türkiye’ye özgü (endemik) bir mantardır. M. İstanbulensis Türkiye’nin Maramara Bölgesinde (Istranca bölümü) yer alan Belgrad ormanlarında bulunmuştur. M.istanbulensis bilimsel ismi Ertuğrul Sesli, mantar avcısı ve doğasever rahmetli Eralp Aytaç ve ark. tarafından bulunduğu bölge olan (Belgrad ormanları) İstanbul’a istinaden verilmiştir.

Boğaz başdöndüren mantarı,soluk sarı kahverengi ila deri renginde tüylü şapkası, beyazımsı ila krem ​​renkli lameller, ince tüylü, sivri uçlu, uçuk krem ​​rengi ila kahverengi-kırmızımsı tepe noktası ile karakterizedir.

Marasmiellus, Omphalotaceae familyasından bir mantar cinsidir. 1915’te Amerikalı mikolog William Murrill tarafından sınıflandırılan bu yaygın cins, 250’den fazla tür içerir. Cins adı “Marasmiellus”, israf anlamına gelen Yunanca marasmus’tan gelmektedir.

Marasmiellus geleneksel olarak Tricholomataceae familyasına dahil edilmişti, ancak daha sonraki DNA çalışmaları, cinsin bazı bölümlerinin Omphalotaceae’ye ait olduğunu göstermiştir.

Şapka: Şapka (Pileus) 20~45 mm çapında, yarım küre veya çan şeklindedir. Genç örnekler dışbükey, olgunlukta marjı (kenarlar) kalkık ve merkezde hafif umboludur. Şapka bastırılmış düz, yüzeyi pürüzsüz, donuk, yarıçapın yarısına kadar yarı saydam çizgili, higrofanlı ve turuncu-kokrasisidir. Krem renginde olan şapka nemliyken parlak, soluk sarı kahverengi ila soluk deri renginde, ve kuruyken mat, kenarlar keskin, yaş olarak tırtıklıdır.

Lameller: M.istanbulensis lamelleri eklenmiş (adnate), dalgalı, geniş, beyazımsı ila krem ​​rengidir.

Gövde-Sap: Boğaz başdöndüren mantarı sapı (stipe) 30‒60(90)mm boyunda ve 3‒5 mm kalınlığındadır. Sap silindirik, genellikle apekse doğru genişlemiş ve kavisli, ince tüylü, soluk krem ​​rengi ila kahverengi-kırmızıdır. Sap tabana doğru koyulaşır. .  

Koku: Hafif kokusunun ve tadının olduğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı: Basidiosporlar, 6,0 ‒ 8,0 × 3,5–5,0 μm (ortalama 7,1 × 4,2 μm) boyutlarındadır. Silindirik-elipsoid, subamigdaloid ila boru şeklinde olan basidiosporları vardır. Basidia 29‒33 × 7.0‒8.5 μm boyutlarında, 4 sporlu, klavat (dar), bazen daralmış veya kavislidir.

Habitat: Türkiye’deki resmî kaydı, Istranca bölümünde ve Prof Dr Ertuğrul Sesli hocamız tarafından yapılmıştır. Sadece Türkiye’ye özgü (endemik) bir mantardır. Mantarın dünyada kaydının ilk yapıldığı yer olan Belgrad Ormanı, Türkiye’nin Marmara bölgesinde (Istranca bölümü), İstanbul’un kuzey batısında, Trakya Yarımadası’nın en doğu noktasında (41°11’40”K 28°57’05”D) yer alan karma ağaçlardan oluşan, yaprak döken bir ormandır. Orman, 16. yüzyılda Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman’ın bu çok önemli su kaynaklarını ve doğal kaynakları korumak için Osmanlı döneminde Sırplarla birlikte bölgeye yeniden yerleştiği sırada bu adı almıştır. Belgrad Ormanı, Konstantinopolis’e yüzyıllardır su sağlayan geniş tarihi rezervuarlar içerir ve bunlardan bazıları bugün hala görülebilmektedir. Sarıyer ve Eyüp ilçeleri arasında ikiye ayrılan Belgrad Ormanı, yaklaşık 5500 m2’lik bir alanı kaplar, ortalama 135 m rakıma sahiptir ve birçok bitki, hayvan ve mantar türünü barındırır.  Ormanın baskın ağacı Sessile Oak (Sapsız meşe) yani Quercus petraea’dır. Bolluğa göre Belgrad ormanının diğer yaygın ağaçları sırasıyla Q. frainetto, Quercus cerris Castanea sativa, Carpinus betulus, Tilia argentea, Cerasus avium, Moench ve Laurus nobilis’dir. Bölge koruma altındadır ve İstanbul’un en çok ziyaret edilen mesire alanıdır. Bölgede ziyaret edilecek en iyi yer 2000’den fazla bitki türünün bulunduğu Atatürk Arboretumu’dur. Bölgenin mantar çeşitliliğini belirlemek için daha önce Selik (1964, 1965) ve Akata ve Kumbaslı (2014) tarafından mikolojik çalışmalar yapılmıştır.

Yaprak döken ağaçların (Quercus petraea- Meşe vb) ölü dallarında ve kabuklarında yaşarlar.

Mevsim: Mevsimi Yazdan Sonbahara kadardır. Türün ilk örneklerine Temmuz, Ağustos ve Ekim aylarında rastlanmıştır.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Yenilebilirliği ve toksisitesi üzerine henüz bir kayıt girilmemiştir.

Ek bilgiler: Basidiomatalar, 2014 ve 2015 Temmuz, Ağustos ve Ekim aylarında İstanbul Belgrad Ormanı’nda fotoğraflanmış ve toplanmıştır. Arazide makromorfolojik ve ekolojik özellikler kaydedilmiş ve Karadeniz Teknik Üniversitesi ve Moravya Müzesi’nin mikoloji laboratuvarlarında mikromorfolojik karakterizasyon yapılmıştır. Prof Dr Ertuğrul Sesli hocamıza, mantar avcısı rahmetli Eralp Aytaç’a ve mantarın kaydında görev alan bilim insanlarına teşekkürü borç biliriz.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Makalenin hazırlanmasında, bilgi ve fotoların temininde çok büyük destekleri olan Sayın hocam Prof Dr Ertuğrul Sesli’ye, rahmetli Eralp Aytaç ‘a ve makaleye erişimde bana destek olan Doçent Dr Hakan Allı hocama çok teşekkür ederim.

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.