Üçgöbek mantarı (Morchella tridentina)

Morchella tridentina – Üçgöbek

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Ascomycota

Sınıf: Pezizomycetes

Takım: Pezizales

Aile: Morchellaceae

Cins: Morchella

Tür: Morchella tridentina

Morchella tridentina, Morchellaceae familyasının Morchella cinsine mensup kozmopolit bir mantar türüdür.   Yaygın olarak mountain blond morel (dağ sarısı morel) veya western blond morel (batı sarısı morel) isimleri ile bilinir. Türkiye’deki ismi, Türkiye mantarları listesi- Aralık 2020 isimli kitapta “Üçgöbek” mantarıdır. Bizde bu güzel morel türünü sizlere bu isimle anlatacağız.

Türkiye’de en çok ve en yaygın olarak bulunan Kuzugöbeği türü olduğu bildirilmiştir. Ayrıca, alveollerin (kaburgaların) kenarları, sarı morel gibi turuncuya dönen tek siyah moreldir.

Morchella tridentina ilk olarak 1892’de Giacomo Bresadola tarafından İtalya’nın Trento bölgesinde bulunan mantarlar üzerinde yapılan bir çalışmada tanımlanmıştır. Türün sıfatı, Roma tanrısı Neptün’e bir övgü olan Romalı Trento, Tridentum adından türemiştir.

Sinonimleri arasında, Morchella conica var.  pseudoeximia Clowez (2012), Morchella elatoides Jacquet (1984), Morchella elatoides Jacquet (1985);  Morchella elatoides var.  elegans Jacquet (1984),Morchella elatoides var.  elegans Jacquet (1985), Morchella frustrata M. Kuo, Kuo ve diğerleri (2012), Morchella quercus-ilicis Clowez, L. Ballester & L. Romero bulunur.

Makroskobik Özellikleri: Askomata-Ascomata (Şapka ve saptan oluşan mantarın bütünü) 50‒90 mm (max 100mm) boyundadır. Hymenophore 35‒85 mm yüksekliğinde, 20‒35 mm (max 45 mm) genişliğinde, uzun ve keskin bir şekilde konik veya geniş konik görünümlüdür. Şapka önce homojen olarak gri veya kahverengimsi gri, daha sonra uçuk grimsi-kahverengi ila grimsi-bej veya bej renklerde olur. Sapa bağlı sığ bir sinüs oluşturur. Boyuna birincil sırtlar orta ila kalabalık, az çok paralel, genellikle bölünmüş ve anastomozlu, kalın, etli, aynı renkli veya çukurlardan daha soluktur.  Enine ikincil sırtlar ise göze çarpan, çok sayıda ve yaşla birlikte merdiven benzeri bir düzenleme oluşturan, çukurlarla neredeyse aynı renktedir. Çukurlar uzar, donuk grimsi ila soluk sarımsı veya gençken neredeyse beyazımsı, sırtlarla aynı renkte veya olgunlukta hafifçe soluklaşır, genellikle uzunlamasına düzenlenir. 

Morchella tridentina ilk olarak 1898 yılında Bresodola taraafından Kuzey İtalya’dan tanımlanmıştır. Bu tür, nispeten pürüzsüz ve saf beyaz bir benek, askokarpların belirgin rufesans rengi, siyah morel gibi çukurların merdiven benzeri düzenlemesi, olgunlukta kararmayan steril sırtlar ve çok daha az gelişmiş yatay sırtlar ile karakterize edilir .

Gövde-Sap: Stipe yani sap, 18‒40 × 15‒30 mm boyutlarda, silindirik ve genellikle tabanda genişlemiş, içi boş, saf beyaz, beyazımsı veya koyu sarı-beyaz renkşdir. Bağlam beyazımsı, sıkı, mumsu ve elastikidir.  

Koku: Tadı tatlıdır ve hafif spermatik bir kokusu vardır. Ancak ayırt edici özellik değildir.

Spor Baskısı: Askosporlar 20-25 x 12-15 µm boyutlarında, eliptik, pürüzsüz ve hiyalindir.

Habitat: Üçgöbek mantarı- M. tridentina genellikle 900 m’den fazla yükseklikte bulunur.  Mantarlar tek tek veya küçük gruplar halinde, yüksek kireçli topraklara sahip yosunlu yerlerde, karışık ormanlarda görünür.  Juniperus excelsa, Pinus nigra ve Quercus coccifera’nın altında veya yakınında bulunur. Özellikle yol kenarlarında ve yamaçlarda, iğne yapraklı (Pinus, Abies vb) ve sert ağaçlı (Fagus, Quercus, Corylus vb) ormanlarda, ayrıca yanmış ormanlarda da rastlanılmıştır.

Mevsim: İlkbahar mantarıdır. Mart ayından Mayıs sonuna kadar (yoğun olarak Nisan) bulmak mümkündür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Enfes tadı nedeniyle çok aranan yenilebilir bir mantardır, ancak Morchellaceae ailesinin diğer tüm türleri gibi, çiğ iken toksik yani zehirlidir. Bu nedenle yemeden önce çok iyi pişirilmesi önerilir.

Ek bilgiler: M. tridentina’nın genel morfolojik özellikleri M. rufobrunnea, M. esculentoides, M. esculenta, M americana, M. dunalii, M. kakiicolor, M. purpurascens ve M. snyderi ye benzer olmakla birlikte, bazı morfolojik ve mikroskopik özellikler ile bu türlerden farklılıklar göstermektedir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.