Tibet tırtılı mantarı (Ophiocordyceps sinensis)

Tibet Tırtılı Mantarı (Ophiocordyceps sinensis)

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar-Fungi

Bölüm : Ascomycota

Sınıf: Sordariomycetes

Takım: Hypocreales

Aile: Ophiocordycipitaceae

Cins: Ophiocordyceps

Tür: Ophiocordyceps sinensis 

Eskiden Cordyceps sinensis ismi ile bilinen Ophiocordyceps sinensis, İngilizce’de Caterpillar Mushroom (tırtıl mantarı) veya Tibet’de yaygın kullanılan ismi ile Yartsa gunba olarak nam salmıştır. Dünyanın en pahalı mantarı ve besin maddesidir. Öyleki 2017 yılı itibari ile 1.kalitede olanlarının kilosunun 140 Bin Amerikan dolarına satıldığı kayıtlara geçmiştir. Yıldan yıla farklılıklar gösteren fiyatlar, kaliteye, yıllara ve hasat miktarına göre değişiklik göstermektedir.

Ophiocordyceps sinensis (Tibet Tırtılı Mantarı) Asya’nın Tibet Platosu’nda doğal olarak dağılmış, iyi bilinen bir böcek mantarıdır. Uzun zamandır hem bilimsel hem de bilimsel olmayan camialarda Cordyceps sinensis ile eşanlamlı olarak biliniyordu, ancak yakın zamanda Ophiocordyceps cinsine aktarılmıştır. Son 300 yılda, bu mantarın morfolojik karakterleri, dindar kişiler, gezginler, böcek bilimciler, farmakologlar ve mikologlar gibi farklı profesyoneller ve uzmanlar tarafından incelenmiştir. 

Ophiocordycipitaceae familyasındaki entomopatojenik bir mantardır (yani böcekler, larvalar üzerinde büyüyen bir mantar).  Çoğunlukla Güneybatı Çin’deki Tibet Platosu ile Butan ve Nepal’in Himalaya bölgelerinde 3.500 metrenin üzerindeki platolarda bulunan çayırlıklarda bulunur. Hayalet güvelerin larvalarını (Thitarodes spp.) parazite eder ve bitkisel bir ilaç olarak ve geleneksel Çin tıbbında değer verilen meyve veren bir vücut üretir. Tibet Tırtıl mantarı, bir adenozin türevi olan Cordycepin bileşiğini içerir. Bununla birlikte, doğada hasat edilen meyve gövdeleri genellikle yüksek miktarlarda arsenik ve diğer ağır metaller içerir, bu nedenle potansiyel olarak toksiktirler ve satışlar 2016’dan beri CFDA (Çin Gıda ve İlaç Dairesi) tarafından sıkı bir şekilde düzenlenmektedir.

Genel Özellikleri: Cordyceps türlerinde olduğu gibi, Ophiocordyceps sinensis’in de tamamı iki kısımdan oluşur: Fungal endosclerotium içeren alt kasım (bazal tırtıl) ve üst mantar kısmı (stroma). Tırtıl genellikle sarımsı, stroma koyu kahverengi veya siyahtır. Tırtıl genellikle 3,5-4 cm uzunluğundadır, ancak stroma daha uzundur, genellikle 4-10 cm’dir. Tırtılın baş bölgesinden tek bir stroma büyür ve ucu nadiren çatallanır. Tırtıl katı, sağlamdır ve baş, boyun, vücut bölümleri ve bacaklar (göğüs, karın ve anal) gibi vücut kısımlarının tümü açıkça görülebilir. Stroma da kendi içinde iki bölüme ayrılır: bazal gövde ve üst kafa.  Stroma gövdesi 2,5–8,5 cm uzunluğunda ve 2–3 mm genişliğinde, Stroma baş kısmı ise 1–2,5 cm uzunluğunda ve 3–5 mm genişliğindedir. Gövdesi ince, tüysüzdür, ancak boylamasına oluklu veya çıkıntılıdır. Baş kısmı ise hafifçe şişkindir.

Bu çok enterasan mantar, kış kurdu veya kış solucanı olarak da bilinir.  Tipik olarak, “mantar” olmakla karıştırılır, ancak gerçekte paraziter bir mantardır. Oluşum şekli nedeniyle zombi kurdu veya zombi tırtıl olarak bilinir.  Mantar, güve tırtıllarına saldırdığında oluşur.  Tırtıllara saldırdığında, ilkbaharda sporları etkiler ve ardından kışın filizlenir, kış solucanı ismi burdan gelir.  İlkbaharda mantar tırtılı tamamen yok eder ve mumyalar, daha sonra büyüdüğünde, sihirli besin olarak bilinen uzun ince etli bir gövde üretir.  Bunlar daha sonra elle toplanır ve daha sonra kurutulur ve daha sonra dünya çapında tıbbi amaçlar için kullanılır.

Ophiocordyceps sinensis, Hepialidae familyasındaki güvelerin larvalarını, özellikle Tibet Platosu’nda ve Himalayalar’da 3000 m ile 5000 m yükseklikler arasında bulunan cinsleri parazite eder. Mantar canlı larvada filizlenir, onu öldürür ve mumyalar ve ardından cesetten birkaç santimetre uzunluğunda, koyu kahverengi sap benzeri ince uzun bir gövde çıkar ve dik durur.

Koku: Gerçek Tırtıl mantarının mantarımsı, güzel bir kokusu olur. Sahtesi ise böyle mantarımsı kokmaz, bazen odunumsu ve bazen de kükürt kokusunu andırır.

Spor Baskısı: Asci spor keseleri silindirik veya her iki ucunda hafifçe sivrilen, düz veya kavisli, bir kapitat ve hemisferoit apeksli olabilir ve 2 ila 4 sporlu olabilir. Askosporları ise hiyalin, filiform, 5-12 μm boyutlarındadır.        

Habitat: Ophiocordyceps sinensis, Tibet Platosu’nda ve Çin, Nepal, Tibet ve Hindistan dahil, komşu bölgelerde doğal olarak bulunur. 3000-5000 metre rakımlarda bulunan düzlüklerdeki çayırları seven bir mantardır.

Mevsim: Bu sihirli mantarı toplama mevsimi Nisan’da başlar ve Haziran ayına kadar devam eder.  Oldukça ilginç bir şekilde hasat edilir. Yüksek rakımlı bölgelerdeki toplayıcıların otlaklarda yattığı ve otları hergün bıkmadan usanmadan özenle aradığı bilinmektedir. Bitkileri tespit etmek ve toplamak için muazzam miktarda sabır ve yetenek gerekir. Mantarın boyutunun kibrit çöpü kadar küçük olduğunu söylemeliyiz. Bunun konunun daha net anlaşılmasını sağlayacağını düşünüyoruz.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Ophiocordyceps sinensis, tıbbi mantar olarak sınıflandırılır ve kullanımının geleneksel Çin tıbbında ve geleneksel Tibet tıbbında uzun bir geçmişi vardır. Elle toplanan, bozulmamış mantar-tırtıl gövdesi, şifalı bitkiler tarafından ilaç olarak değerlendirilir ve maliyeti nedeniyle kullanımı da bir statü sembolüdür. Ophiocordyceps sinensis, bir adenozin türevi olan Cordycepin bileşiğini içerir. Bununla birlikte, doğada hasat edilen etli gövdeleri, genellikle yüksek miktarlarda arsenik ve diğer ağır metaller bünyesinde toplama özelliğine sahiptir, bu nedenle potansiyel olarak toksiktirler. Ortalama sağlıklı bir insan için önerilen doz 0,3 – 0,7 gram arasında değişmektedir. Bu, boyuta bağlı olarak kabaca 1 ila 2 parça anlamına gelir. Mantar bütün olarak yenir veya kaynar su karışımı şeklinde kaynatılır. Bu daha sonra çay şeklinde tüketilir. Ayrıca, süt veya diğer sıvı türlerine katılarak tüketilebilir.  En iyi sonuçlar için, tüketmeden önce her zaman, yerel bir doktora danışmanız önerilir. Tibet’te de çeşitli yemeklerde kullanılır.

Ek bilgiler: Teraputik önemi olan tıbbi mantarlar sınıfında olup, çeşitli rahatsızlıkların tedavisi için kullanılmaktadır.

Ophiocordyceps Sinensis’in Faydaları: Sahip olduğu muazzam yararları nedeniyle yıllardır Tibet ve Çin geleneğinde herzaman kullanılan bir besin olmuştur. Bunlardan bazıları aşağıda listelenmiştir:

 • Genel refahı ve sağlığı geliştirdiği bilinmektedir.

 • Bireylerde yaşlanmayı yavaşlattığı ve insanlarda büyük bir canlılık uyandırdığı bilinmektedir.  Genellikle dayanıklılık ve genç güzellik üretmek için gizli bir besin olarak kullanılır.

 • Cinsiyet ayırmaksızın kadın erkek herkeste fiziksel gücü ve dayanıklılığı artırdığı bilinir. Öyleki, Himalayaların doğal viagrası , Himalaya afrodizyağı diye bilinir ve o amaçla kullanılır (Cinsel gücü arttırdığı biliniyor, erkeklerde ve kadınlarda Himalaya libido olarak da adlandırılmaktaymış).

 • Solunum ve kardiyovasküler sistemi sertleştirmek için tüketilir.  Aynı zamanda kan dolaşımını düzenlediği, böylece kan basıncını ayarladığı ve kan pıhtılarını gidermede etkili olduğu ve aynı hastalığa yakalanan kişilerde kolesterolü düşürdüğü bilinir.

 • Çeşitli hastalıklardan, zayıflıklardan ve yaralanmalardan iyileşme sürecini hızlandırdığı biliniyor.  Aynı zamanda kişinin enerji seviyelerini yükseltmeye ve böylece yorgunlukla mücadele etmeye yardımcı olduğuna inanılır.

 • Kemoterapi seansları sırasında kanserle mücadeleye yardımcı olmak için iyileşme takviyesi olarak kullanılmaktadır.

 • Böbreklerin işleyişini güçlendirmek için tüketilir ve biriken toksinlerin vücuttan atılmasına yardımcı olur.

 • Astım ve kronik bronşit gibi sorunları tedavi etmek için kullanılır.

 • Bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur.

 • Sıtma ve hatta Sarı hummayı tedavi etmek için tüketilir.

 • Hepatit gibi karaciğerle ilgili sorunları tedavi etmek için kullanılır.

Mantarın bu meyve veren gövdeleri henüz ticari olarak yetiştirilmemiştir, ancak miselyum formu in vitro olarak yetiştirilebilir. Aşırı hasat ve aşırı sömürü, Ophiocordyceps sinensis’in Çin’de nesli tükenmekte olan türler olarak sınıflandırılmasına yol açmıştır. Koruma ve optimum kullanım için, morfolojisini ve büyüme alışkanlıklarını anlamak için ek araştırmaların yapılması gerekmektedir.

Piyasada bulabileceğiniz 100’den fazla yakın benzer çeşidi vardır. Bu, ayırt etmeyi oldukça zorlaştırır. Ayrıca, piyasada dolaşan birçok sahtesi de mevcuttur. Bu nedenle, doğru çeşidi ve orijinal ürünleri satın almak için büyük özen gösterilmelidir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarıma göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.