Dönşapka Mantarı (Panaeolina foenisecii) 

Panaeolina foenisecii – Panaeolus foenisecii – Dönşapka Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Bolbitiaceae

Cins: Panaeolina

Tür: Panaeolina foenisecii

Panaeolina foenisecii, Türkiye Mantarları Listesine “Dönşapka Mantarı” Türkçe ismi ile giren, çok az tür içeren Panaeolina cinsinin yenilmeyen bir mantarıdır. Lawn Mower’s Mushroom, Haymower’s Mushroom ve Brown Mottlegill gibi İngilizce isimlerle de tanınır.

P. Foenisecii ilk kez, 1800 yılında mantarı Agaricus foenisecii olarak adlandırılan Christiaan Hendrick Persoon tarafından tanımlanmıştır. Fransız botanikçi ve mikolog René Charles Joseph Ernest Maire (1878-1949), 1933 yılında türü, günümüzde de geçerli olan, Panaeolina cinsine aktarmıştır.

Sinonim isimleri sırasıyla; Agaricus foenisecii Pers. (1800), Prunulus foenisecii (Pers.) Gray (1821), Psilocybe foenisecii (Pers.) Quél. (1872), Drosophila foenisecii (Pers.) Quél. (1886), Coprinarius foenisecii (Pers.) J.Schröt. (1889), Psathyra foenisecii (Pers.) G.Bertrand (1901), Panaeolina foenisecii(Pers.) Maire (1933), Psathyrella foenisecii (Pers.) A.H.Sm. (1972) olarak sıralanır.

Şapka: 1 ila 3 cm çapında, başlangıçta çan şeklinde veya konik, sonra dışbükey ve geniş dışbükey olur. Şapka üzeri başlangıçta kestane rengi ile ten rengi arası, hygrophanous (mantar dokusunun, özellikle şapka yüzeyinin suyu kaybettikçe veya emdikçe renk değişikliğini ifade eder, bu da şapkasının ıslakken daha şeffaf, kuruduğunda opak olmasına neden olur). Genellikle şapka kenarlarında mantar kurudukça solgunlaşan koyu renkli bir bant oluşumu gözlenir.

Şapka eti ince ve açık kahverengidir.

Lameller: P.foenisecii lamelleri sapa geniş olarak ekli (Adnate), birbirinden ayrık şekilde çıkıntılı, yakın, ilk başta açık kahverengi, olgun örneklerde koyu kahverengidir. Lamellerin uçları daha açık renkli, olgunlukta alacalıdır.

Gövde-Sap: Dönşapka Mantarı sapı, 3-7 cm boyunda, 2-3 mm kalınlığında, içi boş ve kırılgandır. Sap rengi şapkaya yakın yerlerde soluk, tabanda daha koyu olup, uzunlamasına çizgilidir. Sap üzerinde yüzük (halka) yoktur.

Koku: Koku ve tat ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi kahverengi tonlardadır (koyu kahverengiden mor-kahverengiye kadardır). Sporlar 12-14 x 6-7,5 µm boyutlarında olup, eliptik, çok ince siğilli ve apikal gözeneklidir.

Habitat: Saprofit yani çürükçül beslenen bir mantardır. Çimenli alanlarda toplu halde ve dağınık halde büyürler (Örneğin; çimenler, golf sahaları, oyun alanları, parklar vs).

Türkiye’de resmi kaydı yapılmış olan bölgelerimiz, Doğu Karadeniz Bölümü, Asıl Ege Bölümü, Yukarı Fırat Bölümü, Erzurum-Kars Bölümü, Yukarı Murat – Van Bölümleri, Dicle Bölümü ve Akdeniz Bölgesidir.

Mevsim: Bu mantar ilkbahar sonundan erken sonbahara kadar görülür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Dönşapka Mantarı yenilebilir bir mantar değildir. 1963 yılında Tyler ve Smith bu mantarın serotonin, 5-HTP ve 5-hidroksiindolasetik asit içerdiğini buldular. Birçok alan rehberinde psikoaktif olarak listelenmiştir;  ancak mantarın herhangi bir halüsinojenik etki yaratmadığı bildirilmiştir. Şüpheli bir tür olarak değerlendirilmeli, tüketilmemelidir. Mutfak değeri olamayacak kadar küçük ve önemsiz oldukları da hatırlanmalıdır. Ayrıca, önemsiz miktarlarda halüsinojenik bileşikler (psilosin ve psilosibin) içerdiği bildirilmiştir.

Ek bilgiler: Yılın sıcak aylarında çimenlerde yaygın olmasına rağmen, Paneolina foenisecii küçücük boyutu ve donuk rengi nedeniyle kolayca gözden kaçar. Genellikle Mıhbaşı Mantarı – Marasmius oreades, Leucoagaricus naucinus, Agaricus californicus, Agaricus campestris ve Agaricus arvensis gibi diğer çimleri, otluk yerleri seven mantarlar ile aynı habitatları paylaşırlar.

Psathyrella gracilis ile karıştırılma olasılığı yüksektir. P.gracilis ile, boyut, şapka rengi, spor rengi bakımından benzerdir ve hatta kırılgan, içi boş bir sapa sahiptir. Bununla birlikte, alacalı lamellerden yoksundur ve tipik olarak çimen yerine, ağaç yongalarında yetişir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.