Paralepistopsis (Clitocybe) acromelalga – Ağuluhuni mantarı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar- Fungi
Bölüm : Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Alt Sınıf: Hymenomycotes
Takım: Agaricales
Aile: Tricholomataceae
Cins: Paralepistopsis
Tür: Paralepistopsis acromelalga
Ağuluhuni mantarı – Paralepistopsis acromelalga, Tricholomataceae ailesine mensup zehirli bir mantardır. Sinonimi ve yaygın bilinen diğer ismi ise Clitocybe acromelalga’dır. Sadece Japonya ve Kore’ye özgü bir mantar olup Türkiye’de kaydı yoktur. Lakin benzer bir tür olan Paralepistopsis amoenolens de aynı toksinler içeren yakın bir akrabasıdır. Cüce Bambu Hunisi, Zehirli Bambu Mantarı, Japon Bambu Mantarı gibi isimler ile bilinen bu mantarı biz Mantarlı Yaşam ailesi olarak Ağuluhuni Mantarı olarak inceleyeceğiz.
Şapka: Şapkanın çapı (1.2) 4–7 cm’dir. Genç evrelerde yuvarlatılmış şapka ağzı ile düz dışbükey bir şekle sahiptir, daha sonra sadece geç dönen bir şapka kenarı ile ancak başın ortasından itibaren düz bir içbükey şekle sahiptir. Şapka, düzenli şekilli ve daireselden düzensiz dalgalı ve dalgalı arasında değişir. Şapka derisi nemlidir, nemli, kuru, mat ve biraz kadifemsi olduğunda pürüzsüz ve parlaktır. Şapka parlak sarı-turuncu renktedir, şapkanın ortasında daha kırmızı-turuncu ve özellikle gençken şapka kenarında uzun süre kalan beyaz donla kaplıdır, böylece beyaz görünür. Şapkada ayrıca şapkanın ortasına doğru kahverengimsi su lekeleri görülmektedir. Şapkanın ağzı hafif nervürlüdür.
Lameller: Lameller soluk turuncu renktedir, aşağı doğru eğimlidir, birbirine çok yakındır ve nadiren çatallıdır. Ortalama 2-3 mm genişliğinde olup ve etten ayrılamazlar.
Gövde-Sap: Sap, 3–6.5 × 0.7–1.3 cm boyutlarındadır, tabanda sivriltilmiştir, ancak tek mantar veren gövdelerde de tabana doğru biraz sopa şeklindedir. Gövde yüzeyi, üst kısımdaki şapka gibi buzlu ve daha aşağıya uzunlamasına lifli yapıdadır. Etli kısım ince, şapkada 3 mm kalınlığa kadar, şapka derisinin hemen altında beyaz, kremsi sarı ve lamellerin hemen üzerinde açık kahverengidir (“sütlü kahve”). Gövde kabuğunun eti şapka etinden daha serttir ve soluk kırmızımsı bir renge sahiptir.
Koku: Ayırt edici aromatik ve meyvemsi güzel bir kokusu vardır. Tadı ilk başta biraz mantarımsı ama acıdır, ancak aynı zamanda Shiitake’nin (Lentinula edodes) tadını anımsatır. Kısa süre sonra kokunun meyvemsi bileşenleri tadı maskeler (çok yüksek toksisite nedeniyle, tayin için tat örnekleri kesinlikle tavsiye edilmez! ).
Spor Baskısı: Paralepistopsis acromelalga spor baskısı rengi beyazdır. Sporlar 3.2-4.2-5.1 × 2.6-3.2-3.7 µm boyutlarındadır. Bunlar oval-elipsoidal ila neredeyse küreseldir, ışık mikroskobunda pürüzsüzdür ve 0,5 µm uzunluğa kadar kesik apikülüsler bulunur. Spor duvarı biraz kalın cidarlıdır, optik olarak iki katmanlı, iç cidar katmanı siyanofilik değildir, dış taraf çok ince, zayıf siyanofiliktir, spor plazması da zayıf siyanofiliktir. Sporlar genellikle sadece bir yağ damlacığı içerir ve renksiz-hiyalin, çoğunlukla tek çekirdekli, daha nadiren de iki çekirdeklidir.
Habitat: Saprofit yani kullandıkları besini, ölü organizmalardan sağlayan ayrıştırıcı (saprofit) mantarlardandır. Bu saprofit yani ayrıştırıcı mantarlar, ölü organik maddelerin parçalanmasına da yardımcı olurlar. Paralepistopsis acromelalga, Japonya’da ve (daha nadir olarak) Kore’de, genellikle bambu ağaçları altında veya yakınında, enderde olsa iğne yapraklı ormanlarda bulunur.
Mevsim: Sonbahar.
Yenilebilirlik ve Toksisite: Zehirli bir mantardır. Japonya ve Güney Kore’de Paralepistopsis (Clitocybe) acromelalga ve Fransa,İtalya ve Türkiye’de Paralepistopsis (Clitocybe) amoenolens ile mantar zehirlenmesi vakalarında eritromelalji sendromu bildirilmiştir. Her iki türden de izole edilen akromelik asit zehirlenmelere sebep olan madde için bir aday olarak görülmesine rağmen, asıl sorumlu toksin henüz kesin olarak belirlenememiştir. Bu sendromda, daha iyi bilinen mantar zehirlenmelerinden farklı olarak, mide rahatsızlıkları, kusma ve ishal gibi belirtilere pek rastlanmaz. Bu sendromun en yaygın ve en iyi bilinen belirtileri, özellikle elektrik şoku gibi ağrılı ayaklarda ödem ve deri döküntüsüdür.
Ek bilgiler: İlk kez 1918 yılında Japonya’da bulunmuştur. Clitocybe cinsinin bir basidiomycete mantarı olan Clitocybe acromelalga 1918’de Paralepista flaccida zannedilerek yenilmesi ve mantar zehirlenmesi semptomlarının, yenilmesinden üç gün sonra ortaya çıkması ile zehirli yeni bir olduğu keşfedildi.
Zehirli Clitocybe acromelalga , sarımsı kahverengi, huni şapkalı yenilen Paralepista flaccida (eski adıyla Lepista inversa) ile kolayca karıştırılabilir.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarıma göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.