Katmerlice mantarı (Phaeolus schweinitzii)

Phaeolus schweinitzii – Katmerlice

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Polyporales

Aile: Fomitopsidaceae

Cins: Phaeolus

Tür: Phaeolus schweinitzii

Phaeolus schweinitzii yaygın olarak kadife üstlü mantar (velvet-top fungus), boyacının poliporu (dyer’s polypore), veya boyacının mazegili (dyer’s mazegill) olarak bilinen, Douglas köknarı, ladin, köknar, baldıran otu, çam ve karaçam gibi kozalaklı ağaçlarda çürümeye neden olan bir bitki patojenidir. 

Bitkideki selülozu bozan kahverengi çürümeye neden olur. Bu nedenle, oldukça erken bir çürüme aşamasında bile, gövde tabanının yakınında genellikle gevrek kırılmaya yol açar. Toprak üstünde başlayan bu çürüme, dal kırılmasına veya kopmasına neden olabilir.

Çoğunlukla çam ve ladin ağaçları olmak üzere kozalaklı ağaçların köklerinde, bazen iki veya üç üst üste binen katmanda görülür. Yıllık bir brakettir ve olgunlaştıkça daha kahverengi bir merkez bölgesine, belirgin bir sarı kenara sahip olabilir. Yuvarlak veya yelpaze şeklindedir.

İlk olarak 1821’de İsveçli mikolog Elias Magnus Fries tarafından tanımlanmış ve Polyporus schweinitzii iki terimli bilimsel adı verilmiştir. 1900’de Fransız mikolog Narcisse Theophile Patouillard bu türü Phaeolus cinsine aktarmış ve şu anda kabul edilen bilimsel adı olan  Phaeolus schweinitzii ismini almıştır. Bazı otoriteler Phaeolus cinsini Polyporacea familyası içine yerleştirir. !

Phaeolus genel adı, karanlık veya belirsiz anlamına gelen Phae ve anlamı ‘biraz’ olarak değiştiren olus ön ekinden gelir. Bu cinsteki mantarların koyu renkli olmasından kaynaklanır. Spesifik sıfat schweinitzii , bazıları tarafından Kuzey Amerika mikolojik biliminin kurucusu olarak kabul edilen Amerikalı botanikçi-mikolog Lewis David von Schweinitz’i onurlandırmak içindir.

Şapka: Katmerlice mantarı şapkası, 15 ila 25 cm çapında ve 2 ila 5 cm kalınlığındadır. Genellikle bir kaç tanesi birbirine kaynamış halde büyürler. Şapkalar genişledikçe ince dalları, çam iğnelerini, çimenleri ve diğer nesneleri içine alma eğilimindedirler.

Gözenekler ve tüpler: Gövdeden aşağı inen gözenekler, gençken turuncudan parlak sarıya, yeşilimsi sarıdan zeytine ve sonunda kahverengiye dönüşür. Koyu kahverengiden neredeyse siyaha kadar morarma olabilir. Gözenekler mm başına 1-3 adet olup, açısal veya neredeyse yarık benzeridir. Tüpler 1-7 mm derinliğindedir.

Gövde: Dyer’s polypore gövdesi az ya da çok merkezi bir yapı olarak bulunur. 2,5–5 cm uzunluğunda, 2-2,5 cm kalınlığında, gözenek yüzeyinin altında kahverengi ve kadifemsidir.

Koku: Tadı acı olup, ayırt edici bir kokusu yoktur.

Spor Baskısı: Sporlar 7-8 x 2.0-2.5 µm boyutlarında, elipsoidden ovale, hiyalin ve pürüzsüzdür. Spor baskısı beyazımsı ila sarımsıdır.

Hymenial sistidia 40–100 x 5–12,5 µm; yuvarlak ila subklavat uçlara sahip silindirik, ince duvarlı, düz, KOH içinde hiyalin ila kahverengimsidir. Hifal sistem monomitik, bağlamsal hifler ince ila orta kalınlıkta duvarlı, basit bölmeli, ara sıra dallanmalı, KOH’de kırmızımsı kahverengi, 5-15 µm genişliğinde olup dokular genellikle KOH yuvalarında sarı ila turuncumsu pigmentlere sızar.        

Habitat: İğne yapraklı ağaçların, özellikle çam ve ladinlerin köklerinde ve bazen de karaçamlarda parazittir. Bu çok gözenekli mantar konakçısını öldürebilir ve sonrasında saprobik hale gelerek ağaç devrildiğinde veya kesildiğinde ölü kökler ve kütüklerle beslenir. Canlı kozalaklı ağaçların köklerinin kahverengi kübik çürümesine neden olur. Ormancılar tarafından nefret edilse de, boyacılar tarafından ipliği renklendirmek için çok değerlidir.

Mevsim: Yaz ve sonbahar boyunca-bazen yılbaşına kadar devam edebilir.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Genç evrelerde çok tüylü, olgun evrelerde çok serttir. Tüketilmez olarak kabul edilir. Toksin içermesi de mümkündür.

Ek bilgiler: Bu boya poliporu kumaşlar için boya hazırlamakta kullanılır ve idealdir. Sarı, turuncu ve kahverenginin çeşitli tonlarında ipliğin boyanmasında kullanılır.
Türkiye’de de resmî kaydı olan Katmerlice mantarının, ülkemizde Çatalca-Kocaeli Bölümü, Batı ve Doğu Karadeniz Bölümleri, Asıl Ege Bölümü ve Akdeniz Bölgesinde kaydı yapılmıştır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.