Vellinga Çıtkırdısı (Pluteus vellingae)

Pluteus vellingae – Vellinga Çıtkırdısı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Pluteaceae

Cins: Pluteus

Tür: Pluteus vellingae

Pluteus vellingae, ilk olarak 25 Temmuz 2022 tarihinde Journal Of Fungi’de yayımlanan resmî bir makale ile ilgimizi çekti. O gün dünyaya ilk kez tanıtılmış olan bu ilginç türü, araştırma ve sitemizde yazmamız gerektiğini düşündük. Bu bilimsel çalışmada ve makalenin hazırlanmasında dünyanın bir çok ülkesinden mikologlar çalıştı. Bu çok kıymetli mikologlara (Alfredo Justo, Giuliano Ferisin, Hanna Ševčíková, Oğuzhan Kaygusuz, Guilermo Muñoz Gonzales, Renee Lebeuf ve Stephen D. Russell) bilime katkılarından dolayı Mantarlı Yaşam ekibi olarak çok teşekkür ediyoruz. Türk Mikolog ve bilim insanı Dr Oğuzhan Kaygusuz hocamızında bu çalışma grubu içinde olmasından, ayrıca gurur duyduğumuzu da ilave etmek isteriz.

P. vellingae ismi, mikoloji bilimine büyük hizmetler vermiş ve hala vermekte olan, Amerikalı mikolog ve bilim insanı Else C. Vellinga’ya ithafen verilmiştir. Biz de bu mantarı sizlere “Vellinga Çıtkırdısı” olarak anlatacağız.

Şapka: P. vellingae şapkası, 7–40 mm genişliğinde, çan şeklinde-dışbükey veya gençken sadece çan şeklindedir. Mantar olgunlaştıkça şapka düzleşir. Şapkanın merkezinde geniş ve belirgin bir umbo çıkıntısı bulunur. Yüzey rengi mantar ıslak iken hafif bir şekilde renk değiştirebilir. Şapka kenarlarına doğru yarı saydam çizgili olup, merkez çevresinde ve merkezden kenara doğru hafif ila kuvvetli buruşukluk oluşur. Bozulmamış veya eski örneklerde küçük çatlaklar olur. Şapka rengi kahverengi ila sarı-kahverengi renklerde olup, bu renk tonları kenarlara doğru gidildikçe hafifçe soluklaşır.

Lameller: Lameller, kalabalık (sık) ila orta derecede kalabalık, ventrikoz ve 2–5 mm genişliğindedir. Lameller başlarda krem veya açık sarı ila sarı, daha sonra pembemsi tonlardadır. Lameller düz veya hafif topaklanmış ve kenarları beyazdır. 

Gövde-Sap: Sap, 15–55 1–6 mm boyutlarında olup, silindirik, genellikle hafif geniş tabanlıdır. Sap yüzeyi soluk ila parlak sarı veya yeşilimsi sarı tonlarda, uzunlamasına fibriloz, ve tabanda beyaz tomentumludur.

Koku: Ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor baskı rengi pembemsidir. Bazidiosporlar (4.7–)5.4–7.3(–7.7) x4.3–6.3(–7.2) μm, avl x avw = 5.7–6.2 x 5.1–5.6 μm, Q = 1.00–1.26(–1.50), avQ = 1.05–1.19, küresel ya da geniş elipsoit, nadiren ovoid, sporlar hiyalin ve yüzey şekillenmesi yoktur. Sporlar kalın duvarlıdır.

Habitat: Ciddi bir çalışma sonrası, Temmuz 2022 yılında yayımlanan bilimsel makale (https://www.mdpi.com/2309-608X/8/8/773), türün dünyada yaygın bir dağılımı olduğunu ve yıllarca aynı cinse ait farklı türler ile karıştırıldığını göstermiştir. Türkiye’deki dağılımı, çoğunlukla Isparta ve çevresi olarak bilinmekte olup, Denizli ilimizden de de türün örnekleri toplandığı bildirilmiştir. Genellikle, İğne yapraklı ağaçların (Abies, Picea, Pinus gibi koniferlerde) ve bazen de geniş yapraklı, yaprak döken ağaçların (Quercus, Fagus, Populus gibi Angiospermlerin) odunları veya çürümüş materyalleri arasında küçük gruplar oluşturarak yetişmektedir.

Mevsim: Sonbahar -Kış; Özellikle Ekim sonundan Aralık ortalarına kadar süren periyotta yetiştiği bilinmektedir.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Yenilebilirliği henüz bilinmiyor.

Ek bilgiler: Yakın türlerle olan yakın ilişkileri incelendiğinde, Pluteus vellingae yetişme ortamı, sap ve şapkasının renginden dolayı, yıllarca çok yaygın bir tür olan Pluteus romellii ile karıştırılmıştır. Fakat, son yıllarda yapılan detaylı çalışmalar, morfolojik ve genetik olarak, bu iki türün farklı türler olduğunu ispatlamıştır. Aynı cinse ait (Pluteus sp) başka bazı türlerle de karıştırılması mümkündür.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Makalenin hazırlanmasında bizlerden desteğini esirgemeyen ve mantarın kaşiflerinden biri olan Dr Oğuzhan Kaygusuz hocamıza ve web sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.