Psilocybe semilanceata – Özgürlükşapkası Mantarı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar- Fungi
Bölüm : Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Aile: Hymenogastraceae
Cins: Psilocybe
Tür: Psilocybe semilanceata
Yaygın olarak Liberty cap- Özgürlük şapkası olarak bilinen Psilocybe semilanceata, psikoaktif bileşikler psilosibin ve baeosistin üreten bir mantar türüdür. Hem doğada en çok yayılmış psilosibin mantarlarından biridir, hem de en güçlülerinden biridir. “Özgürlük Şapkası” ismi, Fransız devrimini simgeleyen İngilizce isminden [liberty cap (Stamets, 1996)] esinlenilerek önerilmiştir.
Bu psilocybe türünün Sinonimleri yani eşanlamlıları arasında,
- Agaricus semilanceatus Fr. (1838)
- Geophila semilanceata (Fr.) (1886)
- Panaeolus semilanceatus (Fr.) (1936)
- Panaeolus semilanceatus (Fr.) (1939) bulunur.
Pek çok ülkede sihirli mantarlar (magic mushrooms) olarak bilinen psilosibin içeren mantarların bulundurulması ve satışı kesinlikle yasaktır. Ülkemizde ise topyekün uyuşturucu maddeleri bulundurmak üretmek ve dağıtmak yasak ve büyük cezaları olduğundan, Psilocybe türlerini üretmek ve bulundurmak yasaktır. Ancak bazı ülkelerde dozajları ayarlanmış şekilde satılmasına ve tüketilmesine izin verilmektedir. Tüketilmesini Mantarlı Yaşam ailesi olarak kesinlikle tavsiye etmediğimiz bu türü, başka türler ile karıştırmamak için detaylı tanımaya devam edelim;
Şapka: Psilocybe semilanceata mantarı çapı 2,5 cm’ye kadar olan, üstte küçük meme ucu benzeri çıkıntı (umbo) bulunan, ayırt edici bir konik veya çan şeklindeki şapkaya sahiptir. Şapka Sarı ila kahverengidir, ıslak-nemli olduklarında radyal oluklarla kaplı, koyu kahverengi ve kuruduğunda ve olgunlaştıkça daha açık bir renge (açık ten rengi) dönüşürler. Yüzeyi ıslak iken yapışkan, şapka derisi jelatinimi bir yapıda olup kolayca soyulabilir.
Lameller: Bu Psilocybe mantarı türününde lameller dar, birbirine yakın, sapla yarımay biçiminde komşu, kahverenginden morumsu kahverengine kadar değişir.
Gövde-Sap: Sap 40−70 mm × 1−3 mm boyutlarda, genellikle eğri, esnek, açık kahverengi veya morumsu kahverengi, ellendiği zaman mavi, yüzeyi düz, içeriği lifsi yapıda, kısmi zar Cortinarius’lara benzer biçimdedir.
Koku: Unumsu bir kokusu ve tadı vardır.
Spor Baskısı: Sporlar kütle olarak koyu morumsu kahverengidir, elipsoid şekildedir ve bazidiosporları 10.5-15 x 6.5-8.5 μm(mikrometre), kalın çeperli ve elipsoid olup belirgin bir çimlenme açıklığına sahiptir. Bazidiyumlar 27−37 × 8−10 μm, çomak şeklinde ve 4 sporludur.
Habitat: Psilocybe semilanceata, otlak habitatlarında, özellikle ıslak alanlarda büyür. Ancak Psilocybe cubensis‘in aksine, mantar doğrudan dışkı üzerinde büyümez. Daha çok, çürüyen ot kökleriyle beslenen saprobik bir türdür. Kuzey Yarımküre’nin ılıman bölgelerinde, özellikle Avrupa’da yaygın olarak dağılmıştır ve zaman zaman Güney Yarımküre’nin ılıman bölgelerinde de bildirilmiştir. Psilocybe semilanceata zehirlenmesinin kayıtlara geçmiş en eski bildiler, Londra’da 1799’a dayanır ve 1960’larda mantar, psilosibin içerdiği doğrulanan ilk Avrupalı türdür.
Bu sihirli mantar türleri, dünyanın hemen hemen her yerinde, daha çok yerleşim alanlarına yakın bölgelerde, bazen de ormanlarda yetişirler. Saprofit olduklarından ölü bitki materyalleri üzerinde ve diğer benzer habitatlarda yaşamaya kolayca uyum sağlarlar.
Psilocybe semilanceata, sığır ve koyun otlaklarında çok yaygın olarak görülür. Günümüze kadar dünyanın birçok yerinde (Almanya, Amerika, Avustralya, Belçika, Doğu Avrupa, Fransa, Güney Afrika, Hindistan, Hollanda, İngiltere, İsveç, İsviçre, İtalya, Kanada, Norveç, Rusya, Şili ve Yeni Zelenda) örneklerine rastlanılmış ve kaydı yapılmıştır. Türkiye’de ise sadece Doğu Karadeniz Bölgemizin Trabzon ilinin Hıdırnebi yaylasında görülmüştür. Bu tür ile birlikte günümüze kadar Türkiye’de Psilocybe cinsine bağlı 13 tür kaydedilmiştir.
Mevsim: Ağustos – Ocak arası sezonudur, fakat en çok Sonbahar aylarında yani Ekim- Kasım gibi görülürler.
Yenilebilirlik ve Toksisite: Psilocybe semilanceata, Psikoaktif bir madde olan Psilocybin-Psilosibin (fisilosibin) adlı bir madde içerir ve zehirlidir.
Liberty Cap- Psilocybe semilanceata nın etkisi, zehirlenmeden sonra yaklaşık 4 ila 7 saat kadar sürer. Zehirlenme eyleminin başlangıcı 20 ila 45 dakikadan sonra gözlenir (mantar suyu şeklinde alındığında ise 10 dakika), zirveye çıkış yaklaşık 1 saat sürer ve zirve etkisi 2-3 saat sürer, ardından 1-2 saat içinde bir düşüş olur. Geri döndürülemez olabilen güçlü bir bilinç değişikliği nedeniyle kısmen veya tamamen zihin kaybı (delilik) mümkündür. Ve bu durumdan çıkmak için profesyonel psikiyatristlerin yardımı gerekebilir. Mantarların etkisinin sona ermesinden sonra, bazen “afterglow” olarak adlandırılan bir sonraki etki, yaklaşık birkaç gün kalabilir. Bu mantarların psychedelic etkisine gezi de denir .
Anormal bilinç durumları meydana getiren, fisilosin ve fisilosibin maddelerini içeren mantarlara halüsinojen veya sihirli mantarlar adı verilmiştir. Halüsinojen mantar cinslerinin en önemlilerinden olan Psilocybe cinsine ait türler birçok eski medeniyette, örneğin; Aristo zamanında Yunanistan’da ve daha sonraları diğer Avrupa ülkelerinde çeşitli amaçlar için kullanılmıştır. Tarihi kaynaklar, Aztek ve Maya medeniyetlerinde yaşayan etnomikologların halüsinojen mantarların gücüne inandıklarını, onları kullanarak farklı bir bilinç düzeyine geçtiklerini, tanrılar ve diğer ruhlarla iletişim kurduklarını ortaya koymaktadır.
Ek bilgiler: Türkiye’de ki ilk ve tek Psilocybe semilanceata örneklerine 2015 yılında Hıdırnebi Yaylası’nda yayılış gösteren (Trabzon-Akçaabat) ladin-kayın karışık ormanı kenarındaki çayırlık alanda rastlanmıştır.
Fiziksel görünümdeki benzerlikler nedeniyle Psilocybe semilanceata ile karıştırılabilecek birkaç farklı Psilocybe türü vardır. Psilocybe tightipes, göze çarpan bir papilla olmaması nedeniyle makroskopik olarak Psilocybe semilanceata’dan ayrılan ince bir otlak türüdür. Yaygın olarak “Meksika özgürlük sınırı” olarak bilinen Psilocybe mexicana da görünüş olarak benzerdir, ancak Meksika’daki subtropikal otlaklarda gübre bakımından zengin toprakta bulunur. Psilocybe semilanceata’dan biraz daha küçük sporlara sahiptir. Bir başka benzer tür, Tayland’da bulunan ve iyi gübrelenmiş kil benzeri topraklarda veya çeltik tarlaları arasında yetişen Psilocybe samuiensis‘tir. Bu mantar, Psilocybe semilanceata’dan 1.5 cm’ye kadar daha küçük şapkası ve baklava biçimli sporları ile ayırt edilebilir. Psilocybe pelliculosa, sahada ayırt edilemeyecek kadar fiziksel olarak benzerdir. Psilocybe semilanceata’dan daha küçük sporları nedeniyle farklılık gösterir, 9–13 x 5–7 μm ölçülerindedir.
Psilocybe semilanceata ayrıca toksik muskarin içeren türler Inocybe geophylla, ipeksi şapkası, sarımsı kahverengi ila soluk grimsi lamelleri ve mat sarımsı kahverengi spor baskısı olan beyazımsı bir mantarla karıştırılmıştır.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarıma göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
Bir yanıt yazın