Kara Kirmit Mantarı (Russula nigricans)

Russula nigricans – Kara Kirmit Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Russulales

Aile: Russulaceae

Cins: Russula

Tür: Russula nigricans

Russula nigricans (Kara Kirmit Mantarı) genellikle Blackening Brittlegill veya Blackening Russula (kararan russula) olarak bilinen, lamelli iri bir Russula türüdür. Hem bilimsel, hem yaygın olarak bilinen adını, kesilme veya morarma nedeniyle siyaha dönme eğiliminden alır.

İlk olarak Fransız mikolog Pierre Bulliard tarafından 1798’de Agaricus nigricans olarak tanımlandı, şimdiki binom adını ise mikolojinin babası İsveçli mikolog Elias Magnus Fries vermiştir (1838).

Russula nigricans’ın eşanlamlıları arasında Agaricus nigricans Bull., Agaricus filinus Bolton, Omphalia adusta ß filinus (Bolton) Gray, Russula filina (Bolton) Fr. ve Russula nigrescens Krombh bulunur.

Russula nigricans’ın olgunlaşmış yaşlı örnekleri bazen Asterophora veya Nyctalis cinsine mensup mantarlarca, özellikle N. parasitica ve N. asterophora (sırtlı mantarlar) türleri tarafından parazitlendiği bilinmektedir.

Şapka: 5-15 cm (bazen 20’cm) kadar boyutları olan Kara Kirmit Mantarı şapkası, gençken genişçe dışbükey, daha sonra merkezi bir çöküntü ile düz veya sığ vazo şeklindedir. İlk zamanlarda veya ıslakken yapışkan, az çok pürüzsüz, başlangıçta beyazımsı ama kısa süre sonra rengi kahverengiye, küllü griye veya siyaha dönen bir Russula türüdür. Şapka kenarları çizgili değildir. Russula türleri içinde ayırt edilebilmesi kolay türlerden biridir. Russula cinsinin büyük, iri bir türü alan Kara Kirmit, gençken kirli beyaz olan, ancak hızla kahverengiye dönüşen ve yaşlandıkça siyaha dönen bir şapkaya sahiptir. Bazen ince keçeli ancak çoğu zaman pürüzsüz olan şapka yaklaşık %75’e kadar ( dörtte üç oranında) soyulur.  Kuru havalarda sıklıkla çatlayan şapka kütikülünün altındaki et beyazdır ve yaşla birlikte grileşir.

Lameller: Russula nigricans lamelleri başlangıçta kirli beyazdır, çok geniş aralıklı ve kalındır. Kesildiğinde veya berelendiğinde lamelleri önce kırmızıya döner, sonra gri ve en sonunda da siyaha döner. Bu durum 30 dakika kadar (bazen daha fazla) zaman alabileceği için, beklemek ve sabırlı olmak gerekmektedir.

Gövde-Sap: Gövde yani sap kısmı beyaz, sıkı ve düzdür, 5–8 cm uzunluğunda ve 2–5 cm genişliğindedir. Sapı da şapkası gibi olgunlaşıp büyüdükçe yaşla birlikte kararır. Meyvemsi bir kokuya sahip olan et, kesildiğinde önce soluk Hint kırmızısına, 20 dakika içinde (bazen daha fazla zamanda) griye ve sonra da siyaha döner. Diğer tüm Russula türlerinde de olduğu gibi sapta yüzük ve kökte volva bulunmaz.

Koku: Koku ve tat ayırt edici özellik olarak bildirilmemiştir.

Spor Baskısı: Sporlar 6-8 x 5-7 μm boyutlarında olup, kısmi veya tam bir retikulum oluşturan amiloid sırtlarla bağlantılıdır. 0,5 μm yüksekliğinde, süslemeli, geniş eliptik ila neredeyse yuvarlak görünümlüdür. Siğilli oval sporların, spor baskısı rengi ise beyazdır.

Habitat: Kara Kirmit Mantarı, diğer Russula türleri gibi, ektomikorizaldir (Yani bazı bitki veya ağaç kökleriyle ilişkili olup o bitki veya ağaç ile ortak yaşam sürdüren mantarlardandır). Hem iğne yapraklı hem de geniş yapraklı ağaçların olduğu ormanlarda bulunurlar. Özellikle eski ormanlardaki Kayın ve Meşe ağaçları ile ilişkilidir.

Mevsim: Yazdan Sonbahar sonuna kadar görülebilirler. Temmuz -Kasım arası yoğun olduğu zamanlardır.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Kararan Russula Mantarı taze, genç ve hala beyaz olduklarında, bazı otoriteler tarafından çok iyi yenilebilir mantarlardan olarak kabul edilir. Bununla birlikte, büyüdükçe kararıp sertleştikleri ve karardıkça da lezzetleri bozuldukları için, genel görüş Kara Kirmit Mantarının en iyi ihtimalle, mutfak açısından sadece vasat mantarlardan olduklarıdır (ve bundan üstün niteliklere sahip birçok yenilebilir başka mantar vardır). Alman mikolog Andreas Gminder, bu gevreklerin pastırma ve soğanla kızartıldığında mükemmel olduğunu bildirmiştir.

Ancak bazı kaynaklarda Russula nigricans için, gastrointestinal rahatsızlığa neden olabilecek toksinler içerdiği yazar. Bu bilgi de göz aradı edilmemelidir. Russula ailesi içinde öldürücü zehirli tek tür Russula subnigricans olarak bildirilmiş olup, bu tür Uzak doğuya özgü bir türdür.Türkiye’de bu türün, tür kaydı yoktur. Sadece Japonya, Çin,Tayvan’da ve de Güney Amerika’da görülmüştür. Son 15-20 yılın kayıtlarında (Çin), ülkedeki mantar zehirlenmelerinin 1000 e yakınının bu mantar (Russula subnigricans) kaynaklı olduğu, zehirlenenlerin yarısına yakınının ise öldüğü rapor edilmiştir.

Ek bilgiler: Türkiye’de Batı ve Doğu Karadeniz Bölümleri ile Adana Bölümünde kaydı olan Kararan Russula – Kara Kirmit Mantarına benzer türler arasında Russula densifolia, Russula acrifolia, Russula dissimulans ve Russula albonigra bulunur.

Kırmızıdan sonra siyaha dönen türler arasında Russula acrifolia ve Russula dissimulans bulunur.

Russula densifolia esas olarak kayın ağaçlarının altında bulunurlar ve Russula nigricans -Kara Kirmit mantarından daha sık lamelleri vardır. Kesildiğinde ve berelendiğinde ara renkler (kahverengileşme) hasıl olmadan doğrudan siyaha dönerler.

Russula albonigra daha yakın lamellere sahiptir ve çok daha az yaygındır.  Kesildiginde, berelendiginde kırmızı ara fazdan yoksun olarak doğrudan siyaha çürürler. Üste de belirttiğimiz üzere renk değiştirmeler ve kararmalar yarım saat ve daha fazla zaman alabileceği için sabırlı olmak gerekir.

Türkiye’de Kara Kirmit Mantarına benzer türlerden sadece Russula albonigra ve Russula densifolia kırılgan türlerinin kaydı vardır. Diğerlerinin resmî kaydı henüz yoktur.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarıma göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri için  Türkiye’nin Mantar Avcıları Facebook sitemizi de ziyaret edebilirsiniz. Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.