Boncuk Kirmiti (Russula xerampelina)

Russula xerampelina – Boncuk Kirmit Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Russulales

Aile: Russulaceae

Cins: Russula

Tür: Russula xerampelina

Russula xerampelina – Boncuk Kirmiti Mantarı, büyük ve koyu kırmızı şapkaları olan, iğne yapraklı ormanların zeminlerini kendine habitat seçmiş ektomikorizal bir Russula türüdür. Tür adı ”xerampelina” mantarların yaydığı, haşlanmış kabuklu deniz hayvanlarına (özellikle karides veya yengeç) benzeyen ve örnekler yaşlandıkça güçlenen kokusuna atıfta bulunur. R. xerampelinq halk arasında yengeç mantarı, karides mantarı gibi çeşitli isimlerle anılmaktadırlar. Mantarliyasam.com olarak biz bu mantardan Türkiye Mantarları Listesi adlı referans aldığımız kitaptaki ismi olan ”Boncuk Kirmiti” olarak sizelere anlatacağız. Boncuk Kirmiti mantarları, Russula mantarı familyasına ait 800 kadar tür içerisindeki en lezzetli mantar türlerinden biridir.

Boncuk Kirmiti- Crab Brittlegill ilk olarak 1770 yılında Alman botanikçi Jacob Christian Schaeffer tarafından bilimsel olarak tanımlandı ve ona Agaricus xerampelina iki terimli bilimsel adı verildi.1838’de büyük üstad, İsveçli mikolog Elias Magnus Fries, bu türü Russula cinsine aktardı ve böylece şu anda kabul edilen bilimsel adı Russula xerampelina’yı oluşturdu.

Russula xerampelina’nın eşanlamlıları arasında Agaricus xerampelina, Russula xerampelina var.  xerampelina, Russula alutacea var.  erythropus, Russula erythropus, Russula xerampelina var.  erythropus ve Russula erythropus var.  ochraceus bulunur.

Şapka: Şapka 6-15 cm çapında, kubbeli, düz veya ortası hafif basıktır. Şapka rengi değişkenlik gösterebilmekte, en yaygın olarak mordan şarap kırmızısına hatta yeşilimsi bile olabilmektedir. Mantar yüzeyi yapışkanımsıdır. Dilimlendiğinde eti yumuşak, beyaz, sarımsı kahverengi ila kahverengimsi veya kahverengidir.

Lameller: Boncuk kirmit lamelleri beyaz, hardal rengi veya krem rengindedir. Sapa bitişik olan lamelleri yoğun ve orta derece aralıklıdır.

Gövde-Sap: R. xerampelina sapı 4-10 cm uzunluğunda, 1.5-3 cm kalınlığındadır. Mantar silindirik, beyaz veya bazen beyaz üzeri kırmızımsı bir allık ile kaplı olabilmektedir. Boncuk kirmit mantarı yaşla birlikte koyu sarı veya kahverengimsi olur, yüzey oldukça pürüzsüzdür. Türün sapı kesildiğinde veya berelendiğinde yavaş yavaş kahverengiye döner

Koku: Boncuk Kirmiti mantarının tadı ve kokusu haşlanmış kabuklu deniz ürünleri gibidir. Özellikle shrimp yani karides gibi diye de eklemek isteriz. Genç örneklerinin ise balık gibi koktuğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı: Spor baskısı kremsi sarıdan hardal sarısınadır. Sporları elipsoidal ve 8-11 x 6.5-8 μm boyutlarındadır.

Habitat: Shrimp Mushroom-Karides mantarı, bir ektomikorizal mantardır; İğne yapraklı ormanlarda tek başına veya dağınık gruplar halinde büyür. Doğal ortamı genellikle iğne yapraklı ormanlar olan Boncuk kirmiti, Douglas Köknarı-Pseudotsuga menziesii başta olmak üzere, çam, ladin ve köknar ağaçları ile yakından ilişkilidir. Her zaman kozalaklı ağaçların köklerinin yakınında bulunur, burada iki türün birbirini temel besinleri ile beslediği simbiyotik bir ilişki vardır.

Türkiye’de de resmi kaydı olan bu türe, Batı ve Doğu Karadeniz Bölümlerinde, Asıl Ege Bölümünde, Konya Bölümünde ve Adana Bölümünde rastlanmıştır. Kuzey Yarımkürenin ılıman ülkelerini habitat seçerler.

Mevsim: Yazdan Kışa, fakat en çok Sonbahar aylarında görülürler.

Yenilebilirlik ve Toksisite: R. xerampelina çiğ olarak kesinlikle tüketilmemelidir. Russula ailesindeki en lezzetli birkaç mantardan biridir. Boncuk Kirmiti mantarları çok net ve doğru tanımlanmadan asla tüketilmemelidir, nedeni ise Russula familyasının 750 den çok türünün bazıları ciddi derecede zehirli olabilmektedir (Misal Russula emetica). Bu sebepledir ki, doğada bulduğunuz mantarları Boncuk kirmiti olduğundan %100 emin değilseniz asla toplamamanızı, topladıysanız bir mantar uzmanına danışmadan yememenizi Mantarliyasam.com öneririz.

Ek bilgiler: Russula sanguinea ve diğer birkaç kırmızımsı veya morumsu Russula türüne çok benzer görünebilir, ancak bunların hiçbirinde, Bocuk Kirmitinin karakteristik haşlanmış kabuklu deniz ürünleri kokusu yoktur.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.