Sarcomyxa serotina- Yoz Cüceyelpaze Mantarı – Zeytin İstiridyesi
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Aile: Sarcomyxaceae
Cins: Sarcomyxa
Tür: Sarcomyxa serotina
Sarcomyxa serotina, Panellus serotinus yaygın Latince adı ile de tanınan Sarcomyxaceae familyasından bir mantardır. Mantarın Türkiye Mantarları Listesindeki Türkçe ismi “Yoz Cüceyelpaze” Mantarıdır. İngilizce ismi ise, “Olive Oyster Mushroom” yani Zeytin istiridyesidir.
Tür, ilk kez 1793 yılında ona Agaricus serotinus iki terimli bilimsel adını veren Christiaan Hendrik Persoon tarafından geçerli bir şekilde tanımlanmıştır. Finli mikolog Petter Adolf Karsten (1834 – 1917) 1891 yılında bu türü Sarcomyxaceae (daha önceleri Marasmiaceae familyasına mensup idi) familyasının Sarcomyxa cinsine aktarmış ve böylece şu anda kabul edilen (tüm otoriteler tarafından olmasa da, çoğunluk tarafından) bilimsel adı Sarcomyxa serotina ismi mantara verilmiştir.
Birçok sinonim ismi vardır. Bunlar arasında, Acanthocystis serotinus, Agaricus almenii, Agaricus serotinus, Crepidopus serotinus, Dendrosarcus almenii, Dendrosarcus serotinus, Hohenbuehelia serotina, Panellus serotinus, Panus mollis, Panus serotinus, Pleuropus serotinus, Pleurotus almenii, Pleurotus sauteri, Pleurotus serotinus, Pleurotus serotinus f. flaccida, Pleurotus serotinus f. sauteri, Pleurotus serotinus var. almenii, Pleurotus serotinus var. flaccidus bulunur.
Sarcomyxa cins adı, Yunanca et anlamına gelen särkō- ve mukus veya balçık anlamına gelen -myxa (yine Eski Yunancadan Latince yoluyla) kelimesinden gelir. Sümüksü ete benzeyen mantarlar için bu tanımlama oldukça uygun görülmektedir. Serotina özel sıfatı ise “geç” anlamına gelen serotin’den gelir ve bu mantarların sonbaharın çok sonlarında, genellikle kışın ilk donlarından sonra ortaya çıkmasına bir göndermedir.
Şapka: Şapkasının rengi yaşla birlikte önemli ölçüde değişir, ancak genellikle kolay tanımlanmasına dair bir ipucu olarak, çok dikkat çekici bir zeytin rengi tonu vardır. Mantar üst üste binen yelpazeleri andıran katmanlar şeklinde şapkalar geliştirirler. Şapka ortalan 3 – 10 cm çapındadır. Yarım daire veya böbrek şeklinde olup, genellikle kavisli kenarlara sahip ve dışbükeydir. Genç örneklerde biraz tüylü, yaşlandıkça daha pürüzsüz hale gelir. Mantar ıslandığında şapka yüzeyi sümüksü ve kaygan bir görünüm kazanır. Zeytin yeşili, menekşe ve kahverenginin tonlarında olan şapkası, sonunda açık kahverengiye döner.
Lameller: Şapka altındaki lameller birbirine yakın aralıklı ve parlak turuncu sarı renktedir. Başlangıçta sarımsı olan lameller yaşlandıkça kahverengiye değişir. Lameller adnate yani sapa bitişiktir.
Gövde-Sap: Max 2 cm uzunluğa kadar olabilen, belli belirsiz yanal bir sap bulunur ancak çoğunlukla da yok hükmündedir.. Bu belli belirsiz olan sap, genellikle sarımsı ama bazen kahverengimsidir.
Koku: Koku ve tat ayırt edici değildir.
Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazımsı veya sarımsı olup, sporlar pürüzsüz, amiloid ve 4–6 x 1–2 µm boyutlarındadır.
Habitat: Sarcomyxa serotina saprotrof yani çürükçül bir mantardır. Zeytin İstiridyesi, hem iğne yapraklı hem de yaprak döken, geniş yapraklı ağaçların odunları üzerinde üst üste binmiş yelpazeler halinde büyürler. Genellikle yaprak döken ağaçları tercih ederler. Türkiye’de kaydı olan bölgeler arasında Batı Karadeniz Bölümü ve Asıl Ege Bölümü bulunur.
Mevsim: Sonbahar sonları ve kış ayları mantarın sezonudur.
Yenilebilirlik ve Toksisite: Bazı kaynaklarda bu mantarın yenilebilir olduğu, ancak tadının hafif veya biraz acımsı olduğu ve pek de iyi yenilebilir bir mantar olmadığı belirtilmiştir. Alman mikolog Andreas Gminder ise, mantarın kanserojen madde içerebileceğini bildirmiştir. Bu bulgu son yollarda yapılan çalışmalar ile desteklenememiş, yapılan en son çalışmalar neticesinde Sarcomyxa serotina’nın zehirli veya kanserojen maddeler içermediği ve bu nedenle artık zehirli olarak görülmediği ve mantarın yenilebilir olduğu kanıtlanmıştır. Alman mikolog da bunu sonradan kabul etmiştir.
Ek bilgiler: İstiridye Mantarı – Pleurotus ostreatus ile benzerlik gösterir. Bilindiği üzere istiridye mantarının şapka rengi çok değişkendir, bazen zeytin renginde de olabilir, ancak genç ve tazeyken lamelleri oldukça beyazdır ve sporları Zeytin İstiridyesine nazaran çok daha büyüktür.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
