Dikenlitabak Mantarı (Scutellinia scutellata)

Scutellinia scutellata

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Ascomycota

Sınıf: Pezizomycetes

Takım: Pezizales

Aile: Pyronemataceae

Cins: Scutellinia

Tür: Scutellinia scutellata

Scutellinia scutellata, 2020 yılı Aralık ayında ilk baskısı yapılan Türkiye Mantarları Listesinde “Dikenlitabak Mantarı” Türkçe ismi ile kaydedilmiş, Pezizales takımının küçük bir üyesidir.

Dünyada yaygın olarak Eyelash pixie cup, Eyelash cup, The Molly eye-winker, The scarlet elf cap, The eyelash fungus ve The eyelash pixie cup İngilizce isimleri ile bilinir.

Scutellinia scutellata ilk kez 1753 yılında, taksonominin babası Carl Linnaeus tarafından Peziza scutellata olarak (Species Plantarum adlı kitabında) tanımlanmıştır. Bilinen diğer bir ismi (sinonimi) Patella scutellata (1902)’dır.

Tür, Kuzey Amerika ve Avrupa kıtasında oldukça yaygındır, ancak her kıtada kaydedilmiştir. Çürüyen odunlarda ve diğer nemli habitatlarda bulunurlar. Tipik olarak küçük gruplar halinde büyürler ve bazen de kümeler oluştururlar.

Şapka: çoğu mantar avcısı ve mikolog için bu cinsin türleri çok özeldir. Scutellinia mantar türlerini bu kadar özel yapan şey, parlak renkli şapkasının kenarındaki kirpik benzeri kyu kahverengi, siyahımsı tüyleri ile çok çekici bir görüntüsünün olmasıdır.

Verimli iç yüzeyi: 3 – 5 mm genişliğinde (max 10 mm) olan iç yüzeyi oldukça parlaktır ve rengi turuncudan tabak görüntüsünün içinde çok koyu bir kırmızıya kadar değişir. Koyu kahverengi kirpik benzeri tüylerden oluşan bir saçak, mantarın tüm kenarını çevreler. Mantar tam olgunlaştığında neredeyse düz hale gelen sığ, tabak görünümlü yüzey, başlangıçta yuvarlaktır, bazen düzensiz kenar boşlukları geliştirir.

Mantarın ascosporları, tipik olarak 2 – 4 mm uzunluğunda olan ve alt tabakaya misel ipliklerle ve görünür bir sap olmadan tutturulmuş olan Dikenli tabak mantarının parlak iç yüzeyinde üretilir.

Kısır yani Dış yüzey: Soluk turuncu tüylerle kaplı dış yüzey infertil yani verimsizdir.

Gövde-Sap: Herhangi bir sap yani gövdesi bulunmaz. 350-1800 x 20-50µm, septat, koyu kahverengi ve sivridir.

Koku: Koku ve tat ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazdır. Sporlar elipsoid olup, tipik olarak 10-12 x 18-19µm boyutlarındadır. Başlangıçta pürüzsüz olan sporlar üzerinde, daha sonra hafif siğiller gözlenir.

Ascı, hiyalin, 250-300 x 18-25 µm boyutlarında ve sekiz sporludur. Asci uçları Melzer çözeltisinde maviye dönmez. Parafizler soluk turuncu renki, silindirik ve klavat olup, uçları 10-12µm çapındadır.

Habitat: Saprotrofik yani çürükcül bir mantardır. Tür, nemli yerleri sever. Çürük odunlar ve dallar üzerinde büyürler, genellikle çevreleyen yosun tarafından saklanırlar. Bazen yalnız başlarına bulunsalar da, genellikle gruplar halinde büyürler, bazen çürüyen odun veya diğer bitki döküntüleri üzerinde yoğun kümeler oluştururlar. Küçük boyutları nedeniyle genellikle göz ardı edilirler yani gözden kaçabilirler.

Türkiye’de yaygın olarak bulunan bu küçük be görkemli mantarın Karadeniz Bölgesinde, Yukarı Kızılırmak – Konya Bölümlerinde, Yukarı Murat – Van Bölümünde, Orta Fırat Bölümünde ve Akdeniz Bölgesinde resmi kaydı vardır.

Mevsim: İlkbahardan Sonbahar sonuna kadar, uzun bir sezonu olan bu dikkat çekici, ama çok küçük oldukları için pek farkedilmeyen mantarlara bazı ülkelerde kış mevsiminde dahi rastlamak mümkündür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Yenilmeyecek ve toplanmaya değmeyecek kadar küçüktürler. “Mutfak değeri yoktur” dememiz yanlış olmaz. Zaten birçok kaynak bu mantarı tüketilmez olarak bildirmiştir.

Ek bilgiler: Aynı cinse mensup ve yakın akrabası olan Sarcoscypha austriaca – Scarlet Elf Cup ile benzerlik gösterir; Ancak S. austriaca çok daha büyük boyutlu ve daha belirgin parlak kırmızıdır. Ayrıca yosunlu ormanlarda ve bazen nemli çitlerin altında, ölü dallarda ve dallarda büyürler. Şapka kenarı tüylü yani saçaklı değildir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.