Dolaman-Keme Mantarı (Terfezia arenaria)

Dolaman-Keme Mantarı (Terfezia arenaria)

Taksonomi – Bilimsel Sınıflandırma

Alem:  Mantarlar- Fungi

Bölüm : Ascomycota

Sınıf: Pezizomycetes

Takım: Pezizales

Aile: Pezizaceae

Cins: Terfezia

Tür: Terfezia arenaria

Terfezia arenaria, Dolaman-Keme mantarı, Pezizaceae familyasındaki “Yer Mantarları” olarak adlandırılan bir mantar türüdür. Terfezia türleri genellikle çöl yer mantarı olarak bilinir. Bazı otoriteler, bunu Terfeziaceae familyasının tip cinsi olarak kabul eder, filogenetik analiz, Pezizaceae içinde yuva yaptığını öne sürer.

Dolaman, Keme mantarı Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında yarı kurak bölgelerde, otlaklarda ve kumlu topraklarda sarı renkli çiçek açan Tubaria guttata bitkisinin kökleri ile ectendomikorhizal bağlar oluşturan mikorizal bir mantardır. Toprak altında yumru şeklinde yetişir, büyümesi ile toprağı hafif kabarır. Bağımlı olduğu Tubaria guttata bitkisinin yanında kabarmış bir toprak görüldüğü zaman tornavida gibi bir alet ile mantar toprak altından çıkarılır. Dış kabuğu kırmızısı kahverengidir, iç kısmı damarlı yapıda krem renktedir.

Koku: Ayırt edici bir kokusu yoktur.

Mikroskopi: Asci globose’dan subglobose’a, 8-sporludur. Ascospores sarı hardal sarısı, küresel, 25–30 µm çapında (süsleme dahil) ve 7 µm boyuna kadar kesik siğillerle süslüdür.

Habitat: Dolaman, Keme mantarı Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında yarı kurak bölgelerde, otlaklarda ve kumlu topraklarda sarı renkli çiçek açan Tubaria guttata bitkisinin kökleri ile ectendomikorhizal bağlar oluşturan mikorizal bir mantardır.

Mevsim: Bu mantar özellikle Nisan – Mayıs aylarında yağmurlarla beraber kumsal topraklarda nadiren bulunmaktadır.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Dolaman-Keme Mantarı mutfak değeri bakımından iyi yenilebilir mantarlar arasındadır. Ekonomik değeri oldukça yüksektir. Ülkemizden Arap ülkelerine ihracatı yapılmaktadır.

Ek bilgiler: Yer mantarları olarak bilinen mantarların ülkemizdeki en belirgin temsilcileri Terfezia cinsi içerisinde yer almaktadır ve yetiştiği bölgeye göre “Keme” ya da“Domalan” olarak adlandırılmaktadır. Literatürde cinse ait 40 civarında tür bulunmaktadır. Bu mantarlar toprak altında askokarplar üretirler. Askokarplar hipogeus ya da yarı epigeus, armut ya da yumru şeklinde, yaklaşık 10 cm büyüklüğündedir. Topraktaki miseller yumuşak, beyazımsı veya sarı- kahverengi, siyahımsı sarı renkte olabilir. Antik çağdan bu yana yenilebilir mevsimlik bozkır mantarı olarak bilinmektedir. Çok eski kaynaklarda, İbn-i Baytar gibi bazı eski yazarlarca “keme” mantarının sıkılması ile elde edilen usarenin göz hastalıklarına bilhassa mikrobik olanlarına karşı iyi gelmekte olduğunun kaydedildiği bildirilmiştir. Ayrıca Peygamber (s.a.v) Efendimiz bir hadisi şerifte “Keme yiyiniz. Onun suyu göze şifadır” buyurmaktadır(Mollaahmetoğlu, 1981). Gerçekten de bugün Terfezia cinsine çok yakın özelliklere sahip olan ve Arap Yarımadasında “Beyaz Keme” diye anılan Tirmania cinsine ait türlerin bedevilerce bazı oftalmatik hastalıkların tedavisinde kullanıldığı bilinmektedir. Cinse ait türler genellikle bozkırlarda ve işlenmemiş arazilerde askokarp oluşturmakta olup, Kuveyt, İran, Suudi Arabistan ve Güney Avrupa’nın Akdeniz ülkeleri ve diğer Akdeniz ülkelerinde; Suriye, Kıbrıs, Tunus, Cezayir, İtalya, İspanya, Fransa, Libya’da yetişmektedir. Ülkemizde İç ve Güneydoğu Anadolu’da yayılış gösterir. Yetiştiği ülkelerde ve ülkemizde ilkbahar mevsiminde pazar yerleri ve marketlerde mevsimlik bir sebze gibi satılır. Pahalı bir besindir. Mantarın bolluk durumuna göre fiyatı belirlenmektedir. Yaklaşık olarak kültür mantarının fiyatının 3-5 katıdır. Mantarın afrodizyak etkiye sahip olduğuna inanan Araplar tarafından mantarın yetiştiği ülkelerden ithal edilmektedir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur!

Diğer yazılarım için tıklayınız.

Galerideki fotoğrafların birçoğu Türkiye’nin Mantar Avcıları Facebook sitesinden alınmıştır. Emeği geçen herkese çok teşekkür ederiz.