Kuru onparmak mantarı (Thelephora terrestris)

Thelephora terrestris – Earthfan Fungus

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Thelephorales

Aile: Thelephoraceae

Cins: Thelephora

Tür: Thelephora terrestris

Thelephora terrestris, Thelephora cinsinin 50 kadar türünden biridir. Türkiye’de de resmî kaydı olan T. Terrestris, Türkiye Mantarları Listesi adlı kitapta Kuru onparmak mantarı olarak resmî kayıtlara geçmiştir. Biz de bu mantarı bu isimle yani “Kuru onparmak mantarı” olarak işleyeceğiz.

Yer Yelpazesi (Earthfan) ilk kez 1786’da Alman doğa bilimci Jakob Friedrich Ehrhart (1742 – 1795) tarafından tanımlanmış ve ona bugün genel olarak bilinen Thelephora terrestris iki terimli bilimsel adını vermiştir.

Thelephora terrestris birçok sinonim isimle bilinir. Bunlardan bazıları Auricularia phylacteris, Thelephora phylacteris, Phylacteria terrestris, Tomentella phylacteris, Hypochnus phylacteris ve Thelephora phylacteris’tir.

Şapka: Şapka üstü rozet benzeri yelpazemsi fanı andırır. Şapka yüzeyi kırmızımsı kahverengi ila koyu çikolata kahverengisi renklerde olur. Bazen kenarlarda daha soluk ve açık renklerde olur. Şapka üstü kenarda düzensiz ayrılan yaprakları andırır ve radyal liflerle kaplıdır. Genel olarak toplam 6 ila 15 cm genişliğinde, bireysel yaprakları ise 2 ila 6 cm uzunluğundadır.

Sporları bünyesinde bulunduran alt yüzey killi kahverengi ila solgun kahverengi veya kırmızımsı kahverengidir. Şapka altı az buruşuk ama üst yüzeyden daha az liflidir.

T.terrestris’te tipik olarak 1-2 cm çapında ilkel bir kahverengi sap vardır.

Koku: Koku ve tat ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi morumsu- kahverengidir. Sporlar açısal olarak elipsoidal, 8-9 x 6-7um boyutlarında, düzensizdir. Yumrulu siğiller ve tümseklerle süslenmiştir.      

Habitat: Bu “yer yelpazesi (Earthfan)”ismi ile de bilinen garip mantar, iğnelerle kaplı kozalaklı ağaçların zemininde iyi kamufle olur. Neredeyse her zaman, çam ve ladin ağaçlarıyla mikoriza oluşturduğu kuru kumlu toprakta bulunur, ancak belirgin büyük bitki ortaklarının olmadığı yerlerde bile, yosunlu kıyı kumullarında da görülür. T.terrestris en yaygın olarak kozalaklı ağaçlarda bulunur, ancak belirli okaliptüslerle mikorizal ilişkiler oluşturduğu da bildirilmiştir.

Earthfan fungus, anakara Avrupa’nın birçok yerinde de bulunur ve ayrıca Kuzey Amerika’daki iğne yapraklı ormanlarda (özellikle çam ağacının bol olduğu ormanlarda ve koruluklarda) yaygın olarak görülür. 

Türkiye’de kaydı olan bölgeler, Güney Marmara Bölümü, Orta ve Doğu Karadeniz Bölümleri, Ege Bölgesi, Erzurum-Kars Bölümü, Orta Fırat Bölümüdür.

Mevsim: T.terrestris- Kuru onparmak mantarları yıl boyunca bulunurlar, ancak çoğunlukla Temmuz-Aralık arası görülürler.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Mantarın yenilebilirliği bilinmemektedir, ancak buna değmeyecek kadar sert olduğu düşünülmektedir. Bu sebeple yenilmeyen türler kategorisinde düşünülebilir.

Ek bilgiler: Benzer tür olarak aynı cinse mensup Thelephora palmata gösterilebilir, lakin bu nispeten kötü kokan ve daha az yaygın olan benzer bir türdür.

Bu mantarın, ürettiği mikotoksinler nedeniyle çam ağaçlarını, kök patojeni Phytophthora cinnamomi zararlısından koruduğu bildirilmiştir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.