Agaricaceae
Küt Kızıl Mantarı (Agaricus urinascens)
Agaricus urinascens – Küt Kızıl Mantarı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Aile: Agaricaceae
Cins: Agaricus
Tür: Agaricus urinascens
Agaricus urinascens, At Mantarı – Agaricus arvensis ile kolayca karıştırılabilir. Her iki Agaricus türü de oldukça lezzetli ve iyi yenilebilir türlerden olduğu için, bu benzerlik mantar avcıları için pek sıkıntı yaratmaz!
Mikoloji dünyası için yeni ve modern bir mantar olan bu tür, ilk olarak 1938 yılında Danimarkalı mikolog Frits Hansen Møller (1887 – 1962) ve Alman mikolog Julius Schäffer (1882 – 1944) tarafından Psalliota urinascens binom bilimsel adı ile tanımlanmıştır.
Agaricus urinascens bilimsel adı ise , Almanya doğumlu Amerikalı Rolf Singer’ın 1949 tarihli bir makalesinden (1951’de yayınlandı) kalmadır.
Bu türün iki çeşidi artık tanınmaktadır ve bu nedenle aday çeşitlilik resmi olarak Agaricus urinascens var. urinascens olarak adlandırılır. Agaricus urinascens var, excellens, çok nadir bir türdür ve ormanlık alanlarda bulunur.
Agaricus urinascens’in eş anlamlıları arasında Psalliota villatica, Psalliota arvensis ssp. macrospora, Psalliota urinascens, Agaricus macrosporus, Psalliota macrospora ve Agaricus albertii bulunmaktadır.
Şapka: 25 cm çapa kadar büyüyebilen Agaricus urinascens- Küt Kızıl Mantarı şapkası plano dışbükey olacak şekilde genişler ve sonunda nerdeyse tamamen düzleşir. Şapka yüzeyi olgunlukta radyal olarak fibrilloz veya pulludur. Mantar ilk başta beyazdır, ancak daha sonraları soluk koyu sarıya dönüşür ve özellikle morardığında özellikle kenarlara yakın bölgele hafifçe sararır. Şapka olgunlukta 10 ila 25 cm çapa kadar büyür.
Lameller: Gençken soluk grimsi pembe, sık, serbest biraz dalgalı görünümlü olan Küt Kızıl Mantarı lameleri, daha sonra mantar olgunlaşıp yaşlandıkça koyu kahverengi veya morumsu kahverengiye döner. Lamellerin kenarları biraz daha soluktur.
Gövde-Sap: Küt Kızıl Mantarı sapı, 2-3.5 X 7 – 12 cm boyutlarındadır. Sap, hafif klavatlı bir taban ve sarkıt membranlı bir halka ile fusiform veya silindiriktir. Şap alt yüzeyi bir dişli çarkı gibi desenlidir. Halkanın üstündeki bölgelerde yüzey pürüzsüzdür, altında kalan kısımlar ise oldukça düzensiz yılan derisi benzeri bir desende beyaz veya hafif kahverengimsi pullarla kaplanmıştır. Kesildiğinde veya berelendiğimde sapının eti hafifçe kahverengiye döner, bu renk değişimi en belirgin şekilde sap tabanında (toprağa yakın bölgelerde) görülür.
Koku: Mantar gençken hafif ama hoş bir badem kokusu yayar, ancak olgunlaşıp yaşlandıkça kokusu giderek amonyak hale gelir (veya spesifik sıfatının önerdiği gibi idrar gibi kokar). Tadı, tanıdık ticari düğme mantarı yani Agaricus bisporus – Kültür mantarının tadına çok benzer.
Spor Baskısı: Kahverengi.
Bazidyosporlar elipsoidal, pürüzsüz, 8.5-12.3 x 5.2-6.9 µm boyutlarında olup, diğer Agaricus türleirinin sporlarından daha büyüktür.
Habitat: A.urinascens çürükcül beslenen bir mantardır ve en yaygın olarak kalıcı meralarda, çimenli yol kenarında, ormanlık kenarlarda ve çimenli ormanlık alan açıklıklarında küçük gruplar halinde büyürler.
Türklye’de resmi kaydı yapılmış bölgeler arasında Karadeniz Bölgesi, Erzurum – Kars ve Yukarı Fırat Bölümleri ve Antalya Bölümü bulunmaktadır.
Mevsim: Yaz – Sonbahar.
Yenilebilirlik ve Toksisite: İyi yenilebilir, lezzetli mantarlar grubundandırlar. Mutfakta birçok şekilde değerlendirilebilir.
Ek bilgiler: Benzer türler genelde aynı cinsin üyeleridir: At Mantarı olan Agaricus arvensis, başlangıçta benzer bir beyaz şapkaya sahiptir, ancak olgunlukta daha sarımsı bir renk alır. Spor boyutları da Agaricus urinascens- Küt Kızıl Mantarının sporlarından çok daha küçüktür.
Agaricus osecanus ile benzerdir, ancak bu tür de oldukça küçük sporlara sahiptir. Ayrıca, olgunlaştığında bile ezilmiş badem kokar, idrar kokmaz!
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.