Çatlakyumurta Mantarı (Gyroporus castaneus)

Gyroporus castaneus – Çatlakyumurta Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Boletales

Aile: Gyroporaceae

Cins: Gyroporus

Tür: Gyroporus castaneus

Gyroporus castaneus, Boletales takımının Gyroporaceae familyasına ait yenilebilir bir mantardır.

Tür, ilk olarak Fransız mikolog Jean Baptiste François Pierre Bulliard (1742–1792) tarafından tanımlanmıştır. Eskiden Paxillaceae familyasının bir üyesi olan tür, daha sonraki araştırmalar neticesinde Gyroporaceae familyasına yerleştirilmiştir. Gyroporus ‘yuvarlak gözeneklere sahip’ anlamına gelir ve castaneus kestane rengine bir referanstır.

Sinonim isimleri arasında Boletus castaneus (1787), Suillus castaneus (1882)ve Leucobolites castaneus(1923) bulunur.

Şapka: Çatlakyumurta Mantarı şapkası başlangıçta dışbükey olup olgunlaştıkça geniş biçimde dışbükey veya tamamen düzleşir. Ortalama 2-10 cm çapında olan şapkanın yüzeyi kuru, pürüzsüz bazen hafif kadifemsi olabilmektedir. Şapka rengi kestane renginden sarımsı kahverengiye veya turuncu kahverengiye kadar değişir. Mantar yaşlandığında genellikle mantar yiyen başka bir parazit mantarın (Hypomyces chrysospermus) saldırısı nedeniyle rengi beyazlaşır.

Gözenekler ve Tüpler: Gyroporus castaneus gözenekleri başlangıçta beyaz olup, yaşlanmayla birlikte  kirli beyaz veya açık sarıya dönerler. Ancak morarma yani ciddi bir renk değişikliği görülmez. Gözenekleri mm başına 1-3 adet ve dairesel ila yarı köşelidir. Tüpleri ise 8 mm derinliğe kadar olabilmektedir.

Eti beyazdır ve havaya maruz kaldığında değişmez, çok nadiren pembe renktedir.

Gövde-Sap: Kestane Boleti sapı, beyaz, kirli beyaz ila soluk turuncu veya kestane rengindedir. Çoğu örnekte gövdenin içi boş hale gelir. 3-9 cm uzunluğunda ve 0.5-1.5 cm kalınlığında olan sap, aşağı yukarı her yerde eşit kalınlıktadır. Bazen tepeye ve/veya tabana doğru sivrildiği görülebilir. Sap oldukça kırılgan bir yapıdadır.

Koku: Mantarımsı ama ayırt edici olmayan bir kokusu vardır.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi soluk sarıdır. Sporlar elipsoid olup, 8-13 x 5-6 µm boyutlarındadır. KOH’da hiyalindir.

Habitat: Özellikle Kestane (Castanea) ve Meşe (Quercus) ile ektomikorizal ilişki içinde olup, küçük gruplar halinde veya tek başına büyür. Asitli ve kumlu toprakları sever. Genellikle ormanlarda, bahçelerde, ve parklarda yaprak döken sert ağaçlarla birlikte büyürler. Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya’dan (Yeni Zelanda ve Tayvan) bildirilmiştir. Türkiye’de de bulunmaktadır. Türkiye’de Asıl Ege Bölümünde resmi kaydı olan bir mantardır.

Mevsim: Yaz – Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: G. castaneus – Çatlakyumurta mantarının birçok kaynakta yenilebilir olduğu yazar, gençken tadının hoş ve cevizli olduğu bildirilmiştir. Ancak, Marcel Bon, 1987 tarihli The Mushrooms and Toadstools of Britain and North Western Europe adlı kitabında şu ifadelere yer vermiştir; “tür şüpheli olduğundan, başlangıçta çok az miktarda yiyerek dikkatli olmak faydalı olabilir”. Ayrıca, Portekiz kıyılarında da bu mantara benzeyen zehirli bir türünün bulunduğu da bildirilmiştir. Tüketilecekse de iyi pişirilmeli ve çiğ tüketilmemelidir.

Ek bilgiler: Kestane Boleti olarak da bilinir. Beyaz gözenekleri, kırılgan yapısı, soluk sarı spor baskısı rengi ve sapı içinin boş olmasıyla diğer boletlerden kolayca ayrılır

Gyroporus ammophilus hemen hemen aynı görünüme sahip ve çok zehirlidir. Ayrıca, dokunulduğu her yerde canlı bir şekilde maviye dönüşen, ender bulunan ama benzer bir mantar olan Gyroporus cyanescens yani Karnabahar Boletine’ de dikkat edilmesi de gerekir.

Tür, aralarında Rusya, Norveç ve Karadağ’ın da içlerinde bulunduğu, birçok ülkenin Kırmızı Listelerine dahil edilmiştir.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.