Gavur göbeği mantarı (Morchella galilaea)

Morchella galilaea – Gavur göbeği

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Ascomycota

Sınıf: Pezizomycetes

Takım: Pazizales

Aile: Morchellaceae

Cins: Morchella

Tür: Morchella galilaea

Morchella galilaea diğer tüm Morchella türlerinden farklı olarak İlkbahar da değilde Sonbaharda büyürler. Türkiye’de sadece Adana ilimizden bildirilmiş olan Morchella galilaea’nın Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı kitaptaki ismi ise “Gavur göbeği” mantarıdır.

Morchella galilaea, ilk olarak 2012 yılında, yeni bir tür olarak Masaphy & Clowez tarafından tanımlanmış Morchellaceae familyasından bir mantardır. İlkbaharda büyümesi ile karakterize edilen morellerin çoğundan farklı olarak, M.galilaea Sonbahar mantarıdır. Moleküler araştırmalar, Gavur göbeği mantarının Türkiye, Çin, Java, Hawaii, İsrail, Yeni Zelanda, Hindistan ve Afrika’daki üç ülkede bulunduğunu göstermiştir. İsrail’deki Fraxinus syriaca (bir tür Dişbudak) ile birlikte görülmüştür.

Makroskobik Özellikleri: Ascomata (Tam boy) 53-78 mm boyundadır. Hymenophore 36–45 mm boyunda, 12,5–17,5 mm genişliğinde, konik ila silindirik, çukurlu ve çıkıntılı, çıkıntıların iki türü vardır, bunlar dar poligonal çıkıntılar ve uzun eliptik çıkıntılardır. Steril Kaburgalar uzunlamasına düzenlenmiş, 5,2–9,8 mm genişliğinde, 14,5–24,74 mm boyunda, ince, elastik, basit veya çatallı ve anastomoz yaparak uzun himenyum çukurları oluşturur, beyaz, gençken künt biçimde yuvarlak, ancak genellikle olgunlukta düzleşmiş görülür ve sırtları tüysüzdür.

Şapkasının çukurları gençken açık gri, beyazımsı gri, siyahımsı gri veya gümüşi gridir. Olgunlukta grimsi-açık kahverengi, açık zeytin kahverengisi veya sarı kahverengi olur. Ascocarp (Şapka) kenarları keskin bir bükülme olmaksızın doğrudan sapa bağlanır ve serbesttirler.

Ascoma küçük, uzun oval (3-5 cm yüksekliğinde); şapka oldukça düzenli ve uçuk koyu sarı renklidir. M.galilea alveolleri çok iyi gelişmemişlerdir.

Gövde-Sap: Sap (Stipe), 17–33 mm yüksekliğinde, 5-8.2 mm genişliğindedir. Oldukça ince bir silindirik gövdeye sahip, sivrilen sivrilen ve genişleyen bir tabana sahiptir. Sap yüzeyi gençken tamamen tüysüz ve beyaz, olgunlukta açık sarımsı beyazdır. Bağlam beyazımsı, içi boş hymenophore içinde 0,5–1 mm kalınlığında; steril iç yüzey beyazımsı, tüysüz.

Koku: Tarifi zor, eşsiz bir aromasının ve tadının olduğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı: Askosporlar elips şeklinde, pürüzsüz ve homojen içeriklidirler. Asci 8 sporlu, 165–220 × 15–22 μm boyutlarında, silindirik ve hiyalindir.           

Habitat: Tüm kıtalarda bulunan, İsrail, İspanya, İtalya ve Türkiye gibi bazı Akdeniz ülkelerinde nispeten sık görülen kozmopolit bir türdür. Denizden çok etkilenen termofilik bölgelerde, deniz seviyesi ile 200 m rakım arasındaki yüksekliklerde, sonbahar veya kış aylarında, Kasım ortasından Haziran ortasına kadar genellikle park ve bahçelerin kentsel alanları, kıyı çam ormanları ve zeytinliklerde büyürler.

Türkiye’de rastlanılan örnekler ilk olarak (2009-2012) Adana Çukurova Üniversitesi Kampüs alanı içinde bulunmuştur. Şu ana kadar Adana ve Antalya illerimiz harici resmi kaydı olan başka bir ilimiz henüz yoktur. Platanus orientalis, Populus euphratica, Laurus nobilis ve Fraxinus syriaca gibi ağaçlar altında rastlanılmış olmasına rağmen, araştımacılar bu ve benzeri ağaçlar ile moreller arasında mikorizal bir ilişki bulamamışlardır. Morchella türleri bitki kökleriyle zayıf bir şekilde ilişki kurabilir ve bu nedenle fakültatif biyotroflar olmaları muhtemeldir görüşü de hakimdir. Morchella türlerinin saprofit olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte, bazı araştırmacılar belirli Morchella türlerinin belirli ağaçlarla mikorizal ilişkiler kurabileceğine inanmaktadır. 

Mevsim: Bir Sonbahar moreli olması ile karakterize edilen Gavur göbeği mantarı Türkiye ’de özellikle Ekim, Kasım ve Aralık aylarında toplanmıştır.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Diğer tüm Morchella türleri (gerçek morels) gibi, M. galilaea türü de eşsiz aroması ve tadı nedeniyle dünya çapında tüketilen en değerli ve önemli mantarlardandır.

Ek bilgiler: Türkiye’nin konunun uzmanı hocalarımız, İsrail ve Türkiye’den toplanan M. galilaea örneklerini morfolojik olarak karşılaştırdıklarında örnekler arasında bazı farklılıklar bulduklarını söylemişler ve bu farkları kısaca şöyle özetlemişlerdir.: 1-İsrail örneklerinin ascomataları daha kısadır (3–5 cm); 2- İsrail koleksiyonunda uçları daha dar bir tepeye ve daha geniş bir tabana sahipken, Türk örneklerinin uçları biraz daha kalın taban dışında aşağı yukarı silindiriktir. 3-İsrail örneği Fraxinus syriaca altında bulunmuşken, Çukurova Üniversitesi örnekleri ağaçsız bir bölgeden toplanmıştır.

Bu makalenin yazılmasında Türkiye’den değerli hocalarımızın (Prof Dr Hatıra Taşkın, Prof Dr Hasan Hüseyin Doğan ve Prof Dr Saadet Büyükalaca ) bilimsel çalışması olan “Morchella galilaea, an autumn species from Turkey“ isimli makaleden yararlanılmıştır. Değerli hocalarımıza ayrı ayrı çok teşekkür ederiz.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.