Oktavyan Mantarı (Octaviania asterosperma)

Octaviania asterosperma – Oktavyan Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Boletalea

Aile: Boletaceae

Cins: Octaviania

Tür: Octaviania asterosperma

Octaviania asterosperma, ilk kez 1831 yılında Carlo Vittadini tarafından sınıflandırılmıştır. Boletaceae familyasından, dış görünüm itibari ile trüf benzeri bir mantarlardır. Cins adı Octaviania, İtalyan doktor, mikolog ve Camerino Üniversitesi’nde Tıp ve Botanik Profesörü Vicenzo Ottaviani’yi (1790–1853) onurlandırmaktadır. Yaygın cinsin 15 tür içerdiği tahmin edilmektedir. Ancak, Eylül 2022 Species Fungorum kayıtları, Octaviana cinsinin 48 türü olduğunu bildirmektedir.

Yapılan filogeneteik analizler Octaviania asterosperma’yı Boletales takımın yerleştirir ve Leccinum cinsinin en yakın akrabası olduğu bildirilmiştir. O. asterosperma türünün Fagus sylvatica ile olan ilişkisinin yapısal incelenmesinin sonuçları bu sistematik konumu doğrulamaktadır. Avrupa’da tür, Carpinus, Corylus, Fagus, Quercus ve Tilia gibi geniş yapraklı ağaçların ektomikorizal ortağıdır. 

Octaviania asterosperma türünün bir çok sinonimi vardır. Bunlar arasında, Hyperrhiza asterosperma (1844), Hydnangium asterospermum (1873), Octavianina asterosperma (1898), Arcangeliella asterosperma (1935), Leccinum asterospermum (2020), Octaviania mutabilis (1885), Octavianina mutabilis (1885), Octaviania mutabilis (1891), Octavianina hessei (1893), Octaviania hesseana (1899), Octaviania asterosperma var. mutabilis (1980), Octaviania asterosperma var. hololeuca (1891), Arcangeliella asterosperma var. hololeuca (1935), Hydnangium hessei (1935), Octaviania hessei (1958), Hydnangium campbelliae (1935) ve Octaviania asterosperma f. mutabilis (1948) bulunmaktadır.

Makroskobik (Morfolojik) Özellikleri: Mantar gövdesi iki boyutlu, yarı küremsi veya düzensiz yuvarlak, loblu olup, tabanda kök benzeri rizomorfları bulunur. Mantarın çapı 2–5 cm, rengi ise beyaz, grimsi ve sonra kırmızımsı olabilmektedir. Sığ yeraltında veya organik toprakta toprak yüzeyinde, geniş yapraklı ormanlık alanda kayın ağacı, özellikle alkali alanlardaki kayın ormanı,

Peridyum ilk önce yumuşak, fibriloz, sonra verrukozdur. Başlangıçta beyaz, hızla moraran kırmızımsı veya yeşil-mavi, sonra gri, başlangıçta ince yünlü, sonra pürüzsüz, neredeyse ışıltılı ve incedir. Trama lifleri meyve gövdesinin üst kısmında beyaz, tabanda açık yeşilimsi ila altın sarısı renktedir. Peridyum tek katmanlı olup glebadan ayrılmaz, uzun, birbirine karışmış hifalardan oluşur ve bazidiokarp yüzeyine paralel olarak büyür. Çapı 3-12.5 µm olup terminal elemanları 20-60 um uzunluğunda ve 4-15 µm çapındadır. Ve çoğunlukla tepede sivrilir.

Stem yani bir sap bulundurmaz. Gleba kalındır, odalar çevreye ve tabana doğru daha küçüktür, beyazdan soluk sarıya, sonra koyu kahverengiye, yumuşak, jelatinimsi ve radyal olarak düzenlenmiş düzensiz labirent benzeri boşluklara sahiptir.

Koku: Ayırt edici değildir. Biraz meyvemsi koktuğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı: Sporlar küresel, 15-18 µm boyutlarda ve ekinat yani dikenli yapıdadır. Sporlar gençken renksiz, daha sonra sarımsı, sarı, en sonunda sarımsı-kahverengidir. Mantar çok gençken sporları elipsoid, sonra yuvarlak hatlı, yakl. 1.5-2 µm kalınlığında, sık, kaba, yaygın olarak konik ila piramidal şeklinde dekstrinoid olup, bazen bükülebilen akut veya küt uçlu düzensiz dikenler bulundurmaktadır.          

Habitat: Yaprak döken ağaçların olduğu ormanlardaki kireçli ve kumlu topraklarda büyürler. Kayın (Fagus), gürgen (Carpinus), meşe (Quercus) ve Baldıran ağaçları ile ektomikorizal olduğu bilinir. Avrupa’da yaygın dağılımı olan tür ülkemizde de bulunmaktadır. Türkiye’de resmi kaydı olan yerler arasında Orta ve Doğu Karadeniz bölümleri bulunur. Bazı ülkelerde (Bulgaristan) mantarın devamlılığını sağlayabilmek için koruna tedbirleri alınmış olup, mantarların kırmızı listesine dahil edilmiştir. Ağaçlandırma, ağaç kesimi, altyapı geliştirme (ulaşım), yangınlar, toprak kirliliği nedeniyle habitat kaybı/bozulması, türü tehdit eden başlıca etkenler olarak sıralanabilir.

Mevsim: Yaz – Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Yenilebilirliği konusunda net bir bilgi olmamasına karşın, zehirli bir tür olmadığı bilinmektedir. Buna ilaveten tıbbi bir mantar olduğu ve Antioksidant ve Antimikrobiyal etkileri olduğu konusunda yapılmış önemli çalışmalar mevcuttur. Bu konu ile ilgili, hocalarımzdan Doç Dr Mustafa Sevindik ve arkadaşlarının yapmış olduğu ve Mycology – An International Journal on Fungal Biology’de yayımlanmış olan (2020), bu bilimsel araştırma alttaki linkte verilmiştir.

https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/21501203.2020.1816584

Ek bilgiler: Türkiye Mantarları Listesi (TML-Aralık 2020) bu türü, mantarın latince ismini referans alarak “Oktavyan Mantarı” olarak yazmıştır. Bizde bu türü bu isimle yazmayı uygun gördük.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.