Ihlamur Mantarı (Pseudosperma tiliae)

Pseudosperma tiliae -Ihlamur Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Inocybaceae

Cins: Pseudosperma

Tür: Pseudosperma tiliae

Pseudosperma tiliae, Doç Dr Oğuzhan Kaygusuz hocamız ve arkadaşları Ditte Bandini-Adrian Rühl-Sepas Sarawi- Nourou S. Yorou ve Meike Piepenbring tarafından resmi kaydı yapılmış ve mikoloji dünyayasına, ilk kez Türkiye’den tanıtılmış yeni bir türdür (holotype of Pseudosperma tiliae- ISUF:OKA-TR3501: Holotip: Türkiye, Isparta İli, Atabey ilçesi, İslamköy köyü, Tilia platyphyllos altındaki toprakta, 37°56’11.0″K, 30°38’46.9″D, 1000 m rakımda, 17 Haziran 2022’da toplanmıştır).

Spesifik epitet yani tür ismi “tiliae” mantarın bulunduğu ve ektomikorizal ilişili olduğu düşünülen Tilia platyphyllos yani Ihlamuru ağacına ( Yaz Ihlamuru) bir göndermedir.

Pseudosperma tiliae, P. mediterraneum’un kız kardeşidir ve P. holoxanthum, P. melliolens, P. rimosum, P. sororium ile yuvalanmıştır. 

Şapka: Pileus yani şapkası ortalama 30-45 mm çapındadır. Mantar gençken paraboloidden yarım küreye olan şapka, daha sonra dışbükey olur. Küçük, çok belirgin olmayan ama geniş bir umbosu vardır. Şapka kenarları önce, sıklıkla içe kıvrık, daha sonra hatta bükük veya düz, bol miktarda soluk beyazımsı velipellis kalıntısı, renk baskın olarak soluk sarı veya krom sarısıdır, renk merkeze doğru kahverengimsidir. Genelikle merkezde koyu kahverengiden kahverengimsi-kırmızıya olan renk, dışarı doğru daha soluk, arka planda kenara doğru beyazımsı ila beyazımsı sarı olur. Şapka yüzeyi kuru, mat, bastırılmış fibrilloz ve güçlü bir şekilde rimoze olup, derin radyal olarak bölünmüştür.

Lameller: Lamella orta derecede kalabalıktan kalabalıklığa, adneksli, (sub) ventrikoz, ilk başta krem ​​beyazı veya soluk beyazımsı, sonra hafif turuncu bir renk tonu, yaşlandığına kahverengimsi, kenarı fimbriattan aşınmışa, beyazımsı.

Gövde-Sap: Ortalama 35-50 x 4-10 mm boyutlarında olan sap, merkezi, silindirik, düz veya bazen tabanda kavisli, eşit çaplı, ancak bazen tabanda subbulbous’a kadar genişlemiş, kortina gözlenmez, yüzey beyazımsıdan fildişi rengine, aşağı doğru açık turuncu-kahverengi (7.5YR 7/4-6) fibrillerle kaplı, tepeye yakın pru-inoz, tabanda bir volvanın kalıntıları gibi beyaz parçacıklar. Ekssikasyon rengi: pileus beyazımsıdan fildişi rengine, lamellalar ve sap aynı renkte veya hafif daha açık, kuruduğunda biraz daha koyu.

Koku: Diğer Pseudosperma türlerinde olduğu gibi spermatik (ancak hafif) bir koku hakimdir.

Spor Baskısı: Bazidiosporlar 10.0-14.5 μm x 6.0-8.0 μm boyutlarında, çoğunlukla dikdörtgen, nadiren de olsa elipsoiddir. Bazen hafif suprahilar çöküntü, guttüllü, pürüzsüz, hafif kalın duvarlı, %5 KOH’da soluk kahverengi ila kahverengidir. Bazidia 25-45 μm x 10-15 μm, klavat, genellikle 4 sporlu ancak nadiren de olsa 2 sporlu olabilmektedir. Bazidia ince duvarlı, %5 KOH’da hiyalindir. Cheilocystidia 45-75 μm x 10-18 μm boyutlarında,çoğunlukla dar klavat ila klavat veya dar utriformdur. Ayrıca yuvarlak tepeli, bazen silindirik, kümeler halinde, ince duvarlı, %5 KOH’da soluk sarımsı-yeşilimsidir. Paracystidia 20-35 μm x 9-14 μm, fusiform, dar utriform, elipsoid veya subgloboz, bazen septa ile bölünmüş, ince duvarlı, %5 KOH’da soluk sarımsı-yeşilimsi. Pileipellis a cutis, dar fusiform veya silindirik hücrelerden oluşur, akut ila künt tepeli, biraz yükselen terminal elemanlara sahip, 100-330 μm X 8-20 μm, ince duvarlı, %5 KOH’da soluk kahverengimsi sarı. Caulocystidia 50-90(120) μm x 6-14 μm, çoğunlukla dar klavat ila silindirik, bazen mukronat tepeli, ince duvarlı ve hiyalindir. Silindirik hiflerden oluşan Stipitipellis a cutis, 3-10 μm genişliğinde, ince duvarlı olup, %5 KOH’da renksizdir. İncelenen tüm kısımlarda kelepçe bağlantıları mevcuttur.        

Habitat: P. tiliae subgregarious yani kısmen gruplar halinde bulunan, genellikle humus bakımından zengin toprakları tercih eden bir mantardır. Mantar genellikle 1000 m rakımda, Yaz Ihlamuru (Tilia platyphyllos) altında bulunur. 

Şu ana kadar sadece, Türkiye’’den (Akdeniz bölgesi) bilinmektedir ve endemik bir mantardır.

Mevsim: Yaz (Türkiye’de bulunan örnekler Haziran ayı içinde toplanmıştır).

Yenilebilirlik ve Toksisite: Henüz yenilebilirliği hakkında kesin ve net bir bilgi bulunmamaktadır.

Ek bilgiler: Türün dünyaya duyurulduğu bilimsel makale birçok resmi platformda yayınlanmış olup, bizim bu yazımızda, Nisan 2024’de Researchgate’de yayınlanan “Five new species of Pseudosperma (Inocybaceae, Agaricales) from Benin and Turkey based on morphological characteristics and phylogenetic evidence” başlıklı makaleden yararlanılmıştır.

Benzer türler: Pseudosperma cinsinin birçok üyesi ile benzerlik gösterir, ancak, Pseudosperma mediterraneum türü ile aşırı benzerlik gösterir, ancak geniş yani sub-umbo, genellikle merkezde kahverengimsi-kırmızı bir tonla, soluk sarıdan krom sarısına renklerde olan şapkası ile, ortalama 12.5×7.0 µm olan biraz daha küçük bazidiosporları ve habitatı ile farklılık gösterir.

Pseudosperma tiliae’ye morfolojik olarak benzeyen diğer Avrupa türleri şunlardır: P. arenicola, P. mimicum, P. musilii, P. pamukkalense ve P. pseudoorbatum’dur.

Pseudosperma arenicola, daha büyük pileus (çapı 68 mm’ye kadar) ve stipe (uzunluğu 75 mm’ye kadar), belirgin şekilde daha uzun bazidiosporlar (ort. 13-15,4 x6,3-8,0 um), daha uzun (105 um’ye kadar) ve çoğunlukla silindirik cheilocystidia, silindirik caulocystidia ve Salix repens L, Populus canaden-sis Moench veya bazen Pinus maritima Mill. (Kuyper 1986) ile ilişkili bir habitat ile farklılık gösterir.

Pseudosperma mimicum, daha büyük pileus (çapı 80 mm’ye kadar), sarı-kahverengi lameller, çok daha uzun bazidiosporlar (14,0-16,0× 6,0-8,0 um) ve kistidiaların yokluğu (Massee 1904) ile farklılık gösterir.

Pseudosperma musilii, koyu kahverengi pileus ile koyu saman renginden, kuvvetlice rimozu yüzeye, daha kısa bazidiosporlara (ort. 11,3 x 6,7 um) ve daha kısa cheilocystidia’ya (ort. 48 × 12 um) sahip olmasıyla farklılık gösterir (Bandini ve ark. 2023).

Pseudosperma pamukkalense, alt faz-oliform bazidiosporlara, Pinus nigra subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe ile baskın bir ilişkiye ve genetik farklılıklara (ITS lokusu %81,5 özdeşlik) göre farklılık gösterir (Kaygusuz ve ark. 2023).

Pseudosperma pseudoorbatum beyazdan fildişi beyazına kadar değişen renkte pileusa, özellikle daha uzun bazidiosporlara (ort. 14,6×7,1 um) ve Pinus ormanlarının (Pinus pinaster Aiton ve P. pinea L.) bulunduğu bir habitata sahiptir (Esteve-Raventós ve ark. 2003).

Pseudosperma spectrale beyazımsıdan saman rengine kadar değişen renkte pileusa, biraz daha kısa bazidiosporlara (ort. 12,1 x7,0 um) ve iğne yapraklıların bulunduğu bir habitata sahiptir (Bandini ve ark. 2022).

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.

Makalemizin yazılmasında ve fotoğrafların temininde Springer Link’te yayınlanan bilimsel makaleden yararlanılmıştır. Makalenin orijinaline ulaşmak için lütfen tıklayınız. Başta Türk bilim insanı hocamız Doç Dr Oğuzhan Kaygusuz olmak üzere emeği geçen tüm bilim insanlarına teşekkür ederiz.