Pogonoloma macrorhizum
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Aile: Tricholomataceae
Cins: Pogonoloma
Tür: Pogonoloma macrorhizum
Pogonoloma macrorhizum büyük boyutları ile karakterize mikorizal bir orman mantarıdır. Küt görünümlü, etli yapıya sahip bu mantar, şapkasının başlangıçta yarım küre şeklinde olması, sonrasında dışbükey hâle gelmesi ve en sonunda uzun süre içe kıvrık kenarını koruyarak yayılmasıyla dikkat çeker. Şapka beyaz veya krem-sarımsıdır. Şapka yüzeyi kuru ve ince kadifemsi bir yapıdadır. Gençken belirgin bir kenar boşluğuna sahiptir ve kısmi bir örtüden yoksundur.
Pogonoloma macrorhizum türünün bilinen sinonimleri (eşanlamlıları) aşağıda listelenmiştir. Bu tür, tarihsel olarak Leucopaxillus ve Clitocybe gibi farklı cinslerde sınıflandırılmıştır. Bilinen sinonomleri arasında; Clitocybe macrocephala (Schulzer) Quél. , Leucopaxillus macrocephalus (Schulzer) Singer, Paxillus macrocephalus Schulzer, Omphalia macrocephala (Schulzer) Sacc. , Tricholoma macrocephalum (Schulzer) Kummer Pogonoloma macrocephala ve Pogonoloma macrocephalum bulunmaktadır.
Güncel taksonomik sistemlerde geçerli adı Pogonoloma macrorhizum olarak kabul edilir. Henüz Türkiye’de resmi bir kaydı bulunmayan bu mantarı sizlere, Türkçe isim verilene kadar “Tüylü Kocasap Mantarı” ismi ile anlatacağız.
Şapka: 5-20 cm genişliğinde ((Bazen çok daha büyük olabilir; çapı 25–30 cm’ye kadar ulaşabilir) olan şapkası başlangıçta yarı küresel ila dışbükey, sonraları düzleşir. Şapka yüzeyi düz ve kabuğu zor soyulur. Şapka kenarı uzun süre içe kıvrık kalır. Renk olarak beyazımsı, açık kahverengi, ortası daha koyu, kenarlara doğru kahverengimsi ve açık okra olup bazen yer yer pulsu lekeler taşır. Şapka kenarı tüylü ve liflidir.
Lameller: Lamelleri sık veya orta sıklıkta olup, başlangıçta beyazımsı, sonra krem-sarımsı, en sonunda kararır, kenarlar hafifçe tırtıklıdır. Sapa bitişik veya biraz aşağı iner. Beyaz veya sarımsı lamelleri bir tabaka halinde ayrılarak şapkasının alt tarafını pürüzsüz bırakabilir.
Gövde-Sap: 10-16 cm yüksekliğinde ve 2-6 cm kalınlığında, iri, tıknaz, tabanda karın biçiminde kalınlaşmış ve neredeyse köksü bir yapıdadır, dolgun, beyazımsı, okra rengi ve kahverengimsi sapın dip kısmı pulludur ve siyahımsı bir uzantıyla devam eder.
Güçlü yapılı, şişkin, köke benzer şekilde toprağa gömülü ve diğer örneklerin saplarıyla birleşerek etli, oldukça iri bir kütle oluşturur.
Eti yani dokusu oldukça sert, kalın, kompakt ve beyazımsıdır, havayla temas ettiğinde sarımsı renk alır.
Koku: Literatürde “mısır püskülü” gibi bir kokusunun olduğu bildirilmiştir. Mantar gençken ot, çimen veya mısır püskülü gibi keskin, olgunlaştığında ise kokmuş balık veya çamaşır suyu gibi kötü kokar, tadı ise hafif acımsıdır.
Spor Baskısı: Beyaz veya hafif krem tonlarında bir spor izi vardır. Sporlar oval yada geniş elipsoiddir. Spor boyutları 4.5–6.5 x 3–4.5 μm’dur.
Habitat: İlkbahar sonundan yaz sonuna kadar, kümeler halinde, birbirine kaynaşmış çok sayıda sapın birlikte oluşup büyüdüğü, sklerotium benzeri küresel bir miselyum kitlesinden çıkarlar. Geniş yapraklı ormanlarda (genellikle meşe vb) yaprak döken ağaçla mikorizal yani simbiyotik ilişki kurarak yaşarlar. Sıcak bölgeleri, özellikle Akdeniz iklim kuşağını sever.
Mevsim: Haziran’dan Kasım sonuna kadar.
Yenilebilirlik ve Toksisite: Bazı kaynaklarda yenilebilir olarak kabul edilmesine rağmen, hafif acı tadı ve keskin kokusu onu daha az çekici kılar. Bazı bireylerde mide rahatsızlığı gibi olumsuz sağlık sorunlarına neden olabilir. Buna ilaveten, Macaristan’da genç örneklerinin çiğ dahi tüketildiği rapor edilmiştir.
Ek bilgiler: Sap üzerindeki aşırı şişkinlk ve kalınlık nedeniyle genç örneklerinin bile herhangi bir Bolet türü ile karıştırılması olasıdır, ancak şapka altı görüntüsü ve lamellerin varlığı onun bir Bolet olmadığını hemen ele verecektir. Bazı Leucopaxillus türleri ile (L.tricolor, L.macrorhizus, L.albissimus vb) karıştırılması da mümkümdür.
Oldukça büyük boyutlara ulaşabilir ve birden fazla birey birlikte, ortak bir sklerotiumdan çıkarak büyürler. Nadir bulunduğundan, her durumda korunması gereken bir mantar türüdür.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
