Cortinarius caperatus – Şah Örümcekmantarı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Aile: Cortinariaceae
Cins: Cortinarius
Tür: Cortinarius caperatus
Cortinarius caperatus, “The Gypsy Mushroom” İngilizce adı ile bilinen yenilebilir bir Cortinarius mantarıdır. Türkçe tercümesi Çingene Mantarıdır. Şapkası üzerindeki buruşuklukları sebebiyle bazı kaynaklarda ismi “Wrinkled Cortinarius” olarak da yazar. Türkiye Mantarları Listesinde bu mantara “Şah Örümcekmantarı” ismi verilmiştir.
Bu mantar ilk kez 1796 yılında Christiaan Hendrik Persoon tarafından Agaricus caperatus bilimsel ismi ile tanımlanmıştır. 1838 yılında İsveçli mikolog Elias Magnus Fries türü Agaricus’tan Cortinarius a taşımıştır. Daha sonra birçok farklı cinse taşınan tür, genetik çalışmalar (DNA analizleri) Cortinarius cinsine ait olduğunu ortaya çıkarmadan önce uzun yıllar Rozites caperata olarak bilinmekteydi. Tür, 2002 yılında DNA dizilimlerinin detaylı incelenmesi sonucunda tekrar Cortinarius cinsine aktarılmıştır.
Cortinarius caperatus’un eş anlamlıları (Sinonimleri) arasında Agaricus caperatus, Rozites caperata, Pholiota caperata, Dryophila caperata ve Togaria caperata bulunur.
Spesifik sıfat “caperatus”, bu mantarın olgun şapkalarının geliştirdiği buruşuk veya kırışık yüzeyine bir göndermedir. Caperatus Latince “buruşuk” anlamındadır.
Şapka: İlk başta kubbeli ve membranöz bir halka ile kaplı şapkası, zamanla dışbükey hale gelir ve sonunda geniş bir umbo ile düzleşir. Daha soluk kenarlı sarımsı buff veya kahverengimsi koyu sarı, kuru şapka yüzeyi soluk liflerle kaplıdır. Mantar tamamen genişlediğinde genellikle şapka yüzeyinde ince kırışıklıklar geliştirir. Şapka çapı olgun örneklerde 7 – 14 cm arasında değişmektedir.
Lameller: Sık lameller sap ile birleşir. Başlangıçta soluk kil renginde olan Şah Örümcekmantarı lamelleri, sporlar olgunlaştıkça yavaş yavaş koyulaşır ve sonunda orta kahverengi veya tarçın rengi olur. Sporların hepsi birlikte olgunlaşmayabileceğinden, bazen lamelleri üzerinde Pholiota cinsinin bazı türlerini anımsatan koyu lekeler geliştirir.
Gövde-Sap: 6-12 cm uzunluğunda ve 1-2 cm çapında olan Cortinarius caperatus – Şah Örümcekmantarı sapı, tabanda hafif şişkindir. Sap yüzeyi, halkası gibi beyaz veya çok soluktur. Kalıcı olan halka, sapın orta noktasının hemen üst kısmında yer alır. İnce beyaz uzunlamasına lifler, sapın üst kısmına mat bir yüzey verirken, tabana yakın çok daha büyük lifler daha da tüylü bir görünüm yaratır.
Koku: Ayırt edici değildir.
Spor Baskısı: Spor baskısı rengi paslı kahverengi veya koyu sarıdır. Sporlar elipsoidal ve biraz siğillerle kaplı olup, 10-15 x 7-10µm boyutlarındadır.
Habitat: Asidik ve kumlu toprakları tercih eden ektomikorizal bir mantardır. Genellikle kozalaklı ağaçlarla ve bazen de huş ve kayın ağaçları ile, bunların yanı sıra bazı ericaceous bitkilerle (funda, funda, yaban mersini vb.) ektomikorizdir. Lakin konakçısını pek seçmez!
Türkiye’de Çatalca- Kocaeli bölümünde resmi kaydı bulunmaktadır.
Mevsim: Yaz- Sonbahar.
Yenilebilirlik ve Toksisite: İyi yenilebilir bir mantar olduğu birçok kaynakta belirtilmiş olmasına rağmen, Cortinarius türleri içinde çok zehirli türlerin bulunması ve onlarla karıştırılma olasılığının her zaman olması sebebiyle, acemi mantar avcılarının ve türü çok iyi tanımayanların bu mantardan uzak durmaları gerekir.
Ek bilgiler: Mantarların cıva ve radyoaktif sezyum izotoplarını biyolojik olarak biriktirdiği ve ayrıca kurtçuklar tarafından kolayca istila edilebileceği bilinmektedir. Bu 2 önemli ayrıntı asla göz ardı edilmemelidir.
Benzer türler arasında buruşuk şapkadan yoksun ve ekili alanlarda bulunan Agrocybe praecox ve toz halinde-granül yüzeye sahip Phaeolepiota aurea bulunur. Oldukça zehirli Inosperma erubescens ve genç örnekleri yenmeyen Cortinarius traganus ile karıştırılabilir.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
