Peziza domiciliana – Gevrekçanak Mantarı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Ascomycota
Sınıf: Pazlzomycetes
Takım: Pezizales
Aile: Pezizaceae
Cins: Peziza
Tür: Peziza domiciliana
Peziza domiciliana, “domicile cup fungus” İngilizce ismimizle yaygın olarak bilinen mantarın Türkçe ismi “Gevrekçanak” Mantarıdır.
Mantar ilk olarak 1877 yılında İngiliz botanikçi Mordecai Cubitt Cooke tarafından, Iskoçya’nın başkenti Edinburgh’da yangında kısmen yok olmuş bir evin duvarlarında, tavanlarında ve zeminlerinde yetiştiği kendisine gönderilen örneklere dayanarak tanımlanmıştır. Tür, 1936 yılında Ethel Irene McLennan & Halsey tarafından Aleuria cinsine ve daha sonra 1960 yılında ise Irma J. Gamundi tarafından Galactinia cinsine aktarılmıştır. Bu genel aktarımlardan elde edilen iki binom da P. domiciliana’nın Sinonimleri yani eşanlamlılarıdır.
Peziza domiciliana yaygın olarak “Ev Mantarı, Ev Çanağı, Ev Bardağı veya Ev Kupası” olarak bilinir.
Sinonimleri arasında Peziza adae (1857), Peziza odorata (1896), Peziza varia f. typica (1898), Aleuria domiciliana (1936) ve Galactinia domiciliana (1960) bulunmaktadır.
Makroskobik (Morfolojik Özellikleri): P. domicilia, çanak, fincan veya kupa şeklindedir. Mantar başlangıçta içbükeydir, daha sonra dalgalı bir kenar ve çökük bir merkez geliştirerek düzleşme eğiliminde olur. Çanağın dış yüzeyi genellikle beyazımsıdır. Daha sonra beyazımsı kahverengiye koyulaşan üst yüzey, sarımsı kahverengi veya soluk kahverengi olur,. Yüzey pürüzsüz ve buruşuktur. Mantar olgunlaştıkça çanağın kenarı bazen sağlam formunu korur, bazen ise bölünebilir. Mantar tam olgunlukta 10 cm kadar bir üst çapa ulaşır.
Lameller: Diğer tüm Peziza türlerinde olduğu gibi bu mantarda da lamel bulunmaz. Verimli iç yüzey sporlarını taşıyan himenyumdur. İç yüzey başlangıçta beyazdır, daha sonra açık kahverengi, ten rengi veya kahverengiye döner.
Gövde-Sap: Sap ya çok kısa veya hiç yoktur. Beyazımsı sap genellikle 1 cm kadardır, daha uzun olmaz.
Koku: Ayırt edici değildir.
Spor Baskısı: Askuslar (spor taşıyan hücreler) silindirik veya kabaca silindiriktir. Askosporlar gençken elipsoid, saydamdır (yarı saydamdır), genellikle iki küçük yağ damlası içerir ve 11–15 x 6–10 μm boyutlarındadır. Parafizler ince, septa içerir ve üstte hafifçe büyümüştür. Asci sekiz sporludur.
Habitat: Çürükçül (Saprotrophic ) bir türdür. iç mekanlarda (Banyo, oturma odası , kiler, mutfak vs) veya dışarıda ardiyelerde, seralarda, garajlarda, bodrumlarda, beton molozlarında, çakılda, kumda vb. tek başına veya toplu olarak büyürler.
Tür Avrupa, Kuzey Amerika ve Güney Amerika’dan (Arjantin) bilinmektedir. Türkiye’de de resmi kaydı olan bu türe, Orta ve Doğu Karadeniz Bölümlerinde, Ege Bölgesinde, Konya Bölümünde ve Yukarı Murat Van Bölümlerinde rastlanmıştır.
Mevsim: P.domiciliana, genellikle ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarında büyüyen bir mantardır. Ancak, ev ve kapalı alanlarda (örneğin, nemli duvarlar, bodrum katları, sızıntı yapan boruların yakınları) görülebileceği için yıl boyunca uygun koşullar oluştuğunda gelişebilir. Bu mantar, özellikle nemli ve organik madde açısından zengin ortamlarda ortaya çıkar. Dış ortamda ise sıcak ve nemli havalarda daha yaygın olarak gözlemlenir.
Yenilebilirlik ve Toksisite: Bu mantar yenmez.
Ek bilgiler: Benzer türler vardır; Peziza domiciliana, görünüş olarak Peziza repanda – Battalçanak mantarına benzer ve sıklıkla onunla karıştırılır. Peziza badia ile de karıştırılır ama P. badia daha koyu kahverengidir, yerde veya iyice çürümüş odun üzerinde büyür ve 15–19 x 7–10 μm ölçülerinde daha uzun sporlara sahiptir. Peziza varia ve Peziza petersii dahil olmak üzere diğer bazı Peziza türlerinin iç mekanlarda büyüdüğü bildirilmiştir. Onlar ile de karıştırılma olasılığı her zaman mğmkündür.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
