Connect with us

Basında Mantar

Mildiyö (Phytophthora infestans)

Published

on

Mildiyö Nedir? Mildiyö yani latince bilinen ismi ile Phytophthora infestans, patates, domates gibi sebzelere musallat olan bir mantardır. Aynı zamanda aynı isimle bilinen hastalığın da ismidir. Türkiye Mantarları Listesi adlı, birçok akademik dergi gibi bizim de referans aldığımız kitaptaki Türkçe ismi “Mildiyö” olan bu mantarı bizde sizlere ”Mildiyö” olarak anlatacağız. Patojen bir mantarın bir ülkenin kaderi ile nasıl oynadığını okuyunca sizlerde ”Mantar deyip geçmemek gerek” sözünün ne kadar doğru olduğuna bir kez daha şahit olacaksınız.

P. infestans mantarının sinonim isimleri (Eş anlamlı isimler) arasında Botrytis infestans ve Peronospora infestans bulunur.

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar- Fungi

Bölüm: Eumycota

Alt Bölüm: Oomycota

Takım: Peronasporales

Aile: Peronosporaceae

Cins: Phytophthora

Tür: Phytophthora infestans

Phytophthora infestans
Domatesi bu hale getiren patojen bir mantardır
Phytophthora infestans
Patojen mantar Phytophthora infestans

Phytophthora cinsinin adı Yunanca φυτό–(phyto), yani “bitki” – artı Yunanca φθορά (phthora) kelimesinden gelir, anlamı: “çürüme, yok olma” anlamlarına gelir. Tür adı infestans ise, Latince infestare fiilinin şimdiki katılımcısıdır, yani “saldırmak, yok etmek” anlamına gelmektedir. Bundan, bitkileri çürüterek yok etmek isteyen saldırgan (Patojen mantar) anlamını çıkarmak çok da zor olmasa gerek. Phytophthora infestans ilk kez 1876 yılında Alman mikolog Heinrich Anton de Bary (1831-1888) tarafından bulundu ve hala aynı isimle bilinmektedir.

Mildiyö nedir? Phytophthora infestans bizim tabirimiz ile Mildiyö, geç yanıklık veya patates yanıklığı (hatta bazı kaynaklarda ”Kara Şimşek” olarak da geçer) olarak bilinen, özellikle patates ve domateste çok ciddi hastalık meydana getiren mantar benzeri bir mikroorganizmadır, bir oomycete veya su küfüdür. Alternaria solani’nin neden olduğu erken dönem yanıklığı da bazen “patates yanıklığı” olarak adlandırılır. Geç yanıklık 1840’larda Avrupa’da, 1845-1852 yılları arasında İrlanda’da ve 1846 İskoçya’nın Highland bölgesinde patates kıtlıklarında en önemli faktör ve başrol oyuncusu olmuştur. Bu patojen mantar nemli ve serin ortamları tercih eder: sporlanma, suya doymuş veya neredeyse doymuş ortamlarda 12–18 °C’de optimaldir ve zoospor üretimi 15 °C’ nin altındaki sıcaklıkları tercih eder. Lezyon büyüme hızları, 20 ila 24 °C gibi biraz daha sıcak bir sıcaklık aralığında tipik olarak optimaldir.

Phytophthora infestans
Patatesi çürüten mantar Phytophthora infestans
Phytophthora infestans
Phytophthora infestans patates zararlısı mantar

Büyük Açlık (Great Hunger) olarak da bilinen İrlanda Patates Kıtlığı (Irish Potato Femine)1845’te Phytophthora infestans (veya P. infestans) adı verilen mantar benzeri bir organizmanın İrlanda’da hızla yayılmasıyla başladı.  İstila, o yıl patates mahsulünün yarısına kadarını ve sonraki yedi yıl boyunca mahsulün yaklaşık dörtte üçünü mahvetti. İrlanda’nın kiracı çiftçileri, o zamanlar Büyük Britanya’nın bir kolonisi olarak hüküm sürdüler. Bir gıda kaynağı olarak büyük ölçüde patatese dayandıklarından, istila İrlanda ve nüfusu üzerinde felaket etkisi yarattı. 7 Yıl kadar süren bu kıtlık, 1852’de, kabaca 1 milyon İrlandalı’nın açlıktan ve ilgili nedenlerden ölümüyle sonuçlandı ve en az 1 milyonu mülteci olarak anavatanları İrlanda’yı terk etmek zorunda kaldı. Patates ekinleri 1852’ye kadar tam olarak iyileşmedi. O zamana kadar hasar verildi. Tahminler farklılık gösterse de, kıtlık sırasında 1 milyon kadar İrlandalı erkek, kadın ve çocuğun öldüğüne ve 1 milyonun İrlandalı’nın da yoksulluk ve açlıktan kaçmak için İrlanda’dan göç ettiğine inanılıyor ve birçoğu Kuzey Amerika ve Büyük Britanya’daki çeşitli şehirlere göç ettiği söyleniyor.

Phytophthora infestans
Phytophthora infestans mantarının patateste yaptığı hasar

Büyük Kıtlık ya da bir diğer ismiyle İrlanda Patates Kıtlığıİrlanda‘da da 1845 yılında başlayıp 1852 yılında son bulan kitlesel açlığı, hastalığı ve göç dönemini ifade eder. İrish yani İrlanda dilinde Gorta Mör” (Büyük Açlık) ve “Drochshaol” (Kötü Hayat) adlarıyla anılmaktadır.

Yaklaşık 1.000.000 kişinin ölümü, hastalanması ve de göç etmesiyle sonuçlanan büyük kıtlığa halkın temel gıda maddesi olan patateslere bulaşan P. infestans mantarı sebep olmuştur. 1845’te ekilen patatesin %40’ını, sonraki yıl tamamını yok eden mantar yalnızca tarladaki değil ambarlardaki patatesleri de etkilemiştir. Bunun sonunda İrlanda halkı 7 yıl boyunca açlık çekmiştir. 7 yıllık kıtlık sona erdiğinde adanın nüfusu %20-25 oranında azalmıştır.

Kıtlık, İrlanda tarihinde İrlanda tarihinde bir dönüm noktası olmuştur. Adanın demografik, siyasi ve kültürel yapısı değişmiştir. İrlandaca’nın (İrish) kullanımı azalmış ve çoğunluk İngilizce konuşmaya başlamıştır. İrlanda Britanya’ya bağlı kalmayı savunan “Birlikçiler” ve bağımsızlığı savunan “Milliyetçiler” olarak iki gruba ayrılmıştır.

Adadaki İngiliz ablukası sonucu yayılan kıtlık için, dönemin Osmanlı Padişahı 1.Abdülmecid 1847 yılında yardımda bulunmaya karar vermiştir. Padişahın İrlanda halkı için 10.000 İngiliz Sterlini yardımda bulunmak istediği İngiliz hükûmetine bildirilmiş, fakat bu yardım isteği Kraliçe Victoria’nın dahi kendi vatandaşlarına ancak 2.000 Sterlin yardımda bulunduğu gerekçesiyle geri çevrilmiştir. Yapılmak istenen yardımın 1.000 İngiliz Sterlinine düşürülmesini rica eden İngilizlerin bu isteğini kabul eden padişah 4.000 İngiliz Sterlini değerinde buğdayı da gemilerle İrlanda’ya göndermiştir.

İlk olarak Dublin Limanına yanaşan gemilerin yüklerinin buraya boşaltılmasına Kraliçe Victoria izin vermemiştir ama Osmanlılar 50 km kuzeyde bulunan Drogheda Limanına demirlemiştir. Kraliçe ve İngiliz hükûmeti bu yardımları nedeniyle Osmanlı Sarayına ve Padişah 1.Abdülmecid’e 25 Mayıs 1847 tarihli bir mektupla yazılı olarak teşekkür etmiştir. İrlanda halkı da aynı şekilde padişaha teşekkür maksadıyla bir teşekkür mektubu yollamışlardır.


Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

Phytophthora infestans

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.

Continue Reading
Click to comment

Leave a Reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Mantar Türleri3 hafta ago

Akdomalan Çöl Trüfü (Tirmania nivea)

Agaricaceae4 hafta ago

Çoban Kızılı Mantarı (Agaricus altipes)

Hypocreaceae4 hafta ago

İstakoz Mantarı (Hypomyces lactifluorum)

Mantar Türleri1 ay ago

Çengel Kirmit (Russula nobilis)

Agaricaceae1 ay ago

Evlek Mantarı (Agaricus benesii)

Mantar Türleri2 ay ago

Eğri Kirmit (Russula paludosa)

Malassezia2 ay ago

Saçdöken Mantarı (Malassezia furfur)

Mantar Türleri2 ay ago

Kafasız Kokarboynuz (Mutinus elegans)

Mantar Türleri2 ay ago

Tüylüyanak Mantarı (Neofavolus alveolaris)

Mantar Türleri2 ay ago

Kavak Kuzugöbeği Mantarı (Morchella populiphila)

Mantar Türleri2 ay ago

Battalçanak Mantarı (Peziza repanda)

Phyllotopsidaceae2 ay ago

Kütükdili Mantarı (Phyllotopsis nidulans)

Mantar Türleri2 ay ago

Yalın Kuzugöbeği Mantarı (Morchella esculentoides)

Geopora2 ay ago

Koca Dalgatopu Mantarı (Geopora sumneriana)

Gyroporaceae2 ay ago

Karnabahar Boleti (Gyroporus cyanescens)

Mantar Türleri2 ay ago

Savan Kuzugöbeği (Morchella prava)

Aseroe2 ay ago

Denizyıldızı Mantarı (Aseroe rubra)

Basında Mantar2 ay ago

Zombi Karınca Mantarı (Ophiocordyceps spp)

Cortinariaceae2 ay ago

Öcü Örümcekmantarı (Cortinarius cinnabarinus)

Basında Mantar2 ay ago

Tayvan’da Bulunan Büyüleyici Mantar

Hypsizygus3 ay ago

Kırkkafa Mantarı (Hypsizygus ulmarius)

Hygrocybe3 ay ago

Has Mummantarı (Hygrocybe acutoconica)

Mantar Türleri3 ay ago

Yumurtamantarı (Volvariella volvacea)

Gomphaceae3 ay ago

Saçaktellicesi Mantarı (Ramaria stricta)

Calocybe3 ay ago

Arı Çobandamı Mantarı (Calocybe ionides)

Mantar Türleri3 ay ago

Ağulu Morsarı Mantarı (Tricholomopsis decora)

Geoglossaceae3 ay ago

Tüylü Karakaşık Mantarı (Trichoglossum hirsutum)

Amaurochaetaceae3 ay ago

Kara Nazlıbaş Mantarı (Comatrichia nigra)

Favolaschia3 ay ago

Portakal Gözenekli Mantar (Favolaschia calocera)

Hygrocybe3 ay ago

Sarı Mummantarı (Hygrocybe ceracea)

Cortinariaceae4 ay ago

Üç Örümcekmantarı (Cortinarius trivialis)

Stereum hirsutum
Mantar Türleri4 ay ago

Kıllı Katmantarı (Stereum hirsutum)

Mantar Türleri4 ay ago

Sık Ağulumantar (Omphalotus illudens)

Mantar Türleri4 ay ago

Fırfırlı Tubarya Mantarı (Tubaria furfuracea)

Mantar Türleri4 ay ago

Kanlı Kirmit Mantarı (Russula torulosa)

Mantar Türleri4 ay ago

Altınpelte Mantarı (Tremella aurantia)

Mantar Türleri4 ay ago

Yaş Ağulumantar (Omphalotus olivascens)

Mantar Türleri4 ay ago

Maral Kirmit (Russula sardonia)

Agaricaceae4 ay ago

Kahve Pullu (Lepiota castanea)

Clavariadelphaceae4 ay ago

Haşmetli Topuzmantarı (Clavariadelphus pistillaris)

Mantar Türleri4 ay ago

Göl Süngermantarı (Suillus lakei)

Anthracobia4 ay ago

Zennezili Mantarı (Anthracobia melaloma)

Mantar Türleri4 ay ago

Gavur Süngermantarı (Suillus bellinii)

Agaricaceae5 ay ago

Ağulu Kum Pullusu (Lepiota brunneolilacea)