Sünger Mantarı-Slippery Jack (Suillus luteus)

Sünger Mantarı (Suillus luteus)

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Boletales

Aile: Suillaceae

Cins: Suillus

Tür: Suillus luteus

Türkiye’de yaygın olarak Kaypak Mantarı (Benzer birçok mantar aynı adla anıldığı için, bir nevi ortak ad gibi düşünülebilir) olarak bilinen, ülkemizde de kaydı bulunan Suillus luteus- Sünger Mantarı, Suillaceae (Süngermantarıgiller’den) familyasına mensup yenilebilir bir mantar türüdür. İlk olarak 1753 yılında İsveçli mantar bilimci Carl Linnaeus tarafından tespit edilmiş ve tanımlanmıştır.

Dünyada yaygın olarak bilinen genel adı “Slippery Jack”, bu mantarın yağmurlu havalarda şapka üzerindeki kaygan sümüksü yapısına atıfta bulunur. Bu mantar sıcak kuru dönemlerde yapışkan değildir, kuru ve pürüzsüz bir yapıda olur.

Şapka: Sünger Mantarı olarak Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) kitabına girmiş olan bu mantarın şapkasının rengi kestane renginden koyu morumtrak kahverengiye kadar değişilebilir, nadiren de olsa koyu sarı olabilir. Gençken sapa zar gibi bir örtü ile bağlıdır, bu zarın kalıntısı önce beyaz, sonraları ise morumsu kahverengi bir yüzük halinde sapın üzerinde kalır. Koni şeklinde tümsek görünümlüdür. Şapka çapı 5-10 cm kadar büyüyebilir.

Gözenekler: Genç Slippery Jack şapkasının altındaki limon sarısı olan gözenekli yapıyı beyaz bir peçe örter. Bu peçe, gövdede düzensiz bir halka (yüzük) ve genellikle şapka kenarından sarkan peçe parçaları bırakacak şekilde yırtılır. Başlangıçta limon sarısı, orta büyüklükteki yuvarlak gözenekler, yaşla birlikte sienna sarısı rengine döner.

Gövde-Sap: Sünger Mantarında sap 2 ila 3 cm çapında ve 5 ila 10 cm uzunluğunda, ilk başta soluk saman-sarısıdır, halkanın üzerinde bir nokta deseni ile koyulaşır ve tabanın yakınında kahverengi uzunlamasına liflerle düzensiz bir kaplama bulunur. Büyük, sarkık gövde halkası (yüzük) başlangıçta beyazdır, ancak genellikle mantar gövdesi olgunlaştıkça, alt yüzeyinde morumsu bir belirti oluşturur.

Koku: Sünger Mantarında koku ve tat ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Alt fusiform, pürüzsüz ve 8-10.5 x 3-3.5μm boyutlarındadır. Spor baskısı rengi Ochraceous (sarımsı kahverengi) veya devetüyü rengindedir.      

Habitat: Kuzey yarım kürenin hemen hemen her yerinde bulunur. Güney Amerika, Güney Avustralya ve Yeni Zelanda da kaydı yapılmıştır. Çam ormanlarında yaygındır. Genelde toprak seçmez ancak görünüşte asidik ve besin eksikliği olan toprakları tercih eder. Çam (Pinus sp) türleri ile mikorizal ilişkiler oluşturan bir mantar türüdür.

Mevsim: İlkbahar – Yaz- Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Düşük kalitede yenilebilir bir mantar olarak bilinir. Fakat şapka üzerindeki kaygan, sümüksü mukozanın bazı insanlarda ters reaksiyonlara (alerjik reaksiyonlara) neden olabileceği bildirilmiştir. Bu nedenle en iyi yöntem, pişirmeden önce bu sümüksü zarın çıkarılmasıdır. Rusya’da genç örneklerden yapılan turşusu çok sevilir ve de meşhurdur. Çorbalarda, soslarda ve garnitürlerde sıklıkla tüketilir. Ayrıca kızartılabilir, tuzlanabilir, salamura veya haşlanabilir (10-15 dakika kaynatıldıktan sonra). Şapka üzerindeki zarı önceden soyulmalıdır. Tuzlanmış veya salamura edilmiş genç örnekler en lezzetli olarak kabul edilir. Ayrıca kurutulabilir, ancak kurutma o kadar popüler değildir.

Ek bilgiler: Benzer tür olan Suillus grevillei parlak sarı-turuncu bir başlığa ve köşeli gözeneklere sahiptir. Suillus grevillei mantarları genellikle karaçam altında büyürler. Suillus luteus, aynı habitatta büyüyen, ancak sarı etli olan, gençken lateks damlacıkları salgılayan ve ne kısmi peçe, ne de halka taşıyan Suillus granulatus ile de karıştırılır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarıma göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri için  Türkiye’nin Mantar Avcıları Facebook sitemizi de ziyaret edebilirsiniz. Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.