Amanita magniverrucata – İrisiğilli Kese
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Agaricales
Aile: Amanitaceae
Cins: Amanita
Tür: Amanita magniverrucata
Amanita magniverrucata, çam ağaçlarıyla (özellikle Panus radiata – The Monterey Pine yani Monterey Çamı) ile mikorizal olması sebebiyle, yaygın olarak “The pine cone amanita” ve “Great pine jewel” olarak adlandırılmış Amanitaceae familyasından bir agarik mantar türüdür. İlk kez 1982 yılında Amerikalı mikologlar Harry Delbert Thiers ve Joseph Ammirati tarafından bilimsel olarak tanımlanmış Amerika kıtasına özgü bir mantardır.
Şapka: 6-15 cm genişliğinde olan şapka önce dışbükeydir, sonra neredeyse düz bir şekilde genişler. Şapkanın kenar boşluğu içe doğru kıvrılır. İlk başta beyaz ila beyazımsı renkte olan şapka morardığında hafifçe koyulaşır. Yüzeyi yaşlılığa kadar kuru donuk bir görünüme sahiptir, yaşlılıkta ise nemli ila yarı yapışkan olabilir. Belirgin bir kütikülden yoksun gibi görünüyor. Şapka sapın üzerinde 8 – 30 mm kalınlığındadır ve eti beyazdır ve kesildiğinde veya berelendiğinde renk değişmez.
Bu türün siğilleri, aralarında iyi biçimlenmiş bir pileipellis olmaksızın doğrudan şapka etine bağlıdır. Bu anatomi, insanları yanıltarak “pileipellis”in dikey olarak yönlendirilmiş hücre zincirlerinden oluştuğunu düşünmelerine neden olabilir, oysa görülen çok kalın siğillerin alt kısmıdır. Yaşlılıkta şapka, özellikle ıslandığında jelatinleşir/çürür, daha sonra siğiller yıkanabilir veya başka şekilde çıkarılabilir.
Lameller: Bu türün lamelleri ilk başta dar bir şekilde yapışık (adnate) veya sığ çentiklidir, daha sonra serbest hale gelir. Lameller oldukça sık, beyazdan kirli beyaza ve soluk fildişi rengine kadar değişir.
Gövde-Sap: Ortalama 6-12 cm uzunluğa ve 1- 4 cm kalınlığa sahip olan sap beyaz veya beyaz yakın renklerde, oldukça katı ve etlidir. Sap tabanda tipik olarak soğanlı ve kök benzeri bir uzantıya sahiptir. Sap yüzeyi beyaz, kuru, tepede çizgili, altta pamuksu-flokoz, bazen eskiliğinden veya işlenmesinden dolayı devetüyü-kahverengi olabilir. Evrensel peçe yani kısmi örtü, zarsı, ince ve kırılgandır. Ya genç şapka üzerinde kalıntılar, parçalar bırakır, ya da kaybolup gider. Sap üzerinde kısa ve küçük bir halka bulunur. Bu halka da olgunlukta ve çevresel etkenler nedeniyle düşebilir veya kaybolup gidebilir.
Sapının taban kısmında 35 – 105 × 18 – 60 mm boyutlarında, başlangıçta havuç veya şalgam şeklinde bir soğanı bulunur. Tabandaki volvası, yaşlandıkça kaybolabilen bir ila birkaç pullu halkadan oluşur. Bu volva ilk başlarda kalın ve oldukça pürüzsüzdür, tüm yığını kaplar. Daha sonra areolat hale gelir ve şu şekilde göze çarpan siğillere bölünür.
Koku: Bu türün kokusunun ilk başta belirsiz, ancak daha sonra güçlü ve nahoş bir hal aldığı, tadının ise hafif olduğu bildirilmiştir..
Spor Baskısı: Spor baskısı beyazdır. Sporlar 9-11.5 x 6-8 µm boyutlarında, oval, ince duvarlı ve Amiloid’dir.
Habitat: Tek başına veya çam ağaçlarının altına dağılmış halde, özellikle Piskopos çamı (Pinus muricata), Monterey çamı (Pinus radiata) ve Kıyı meşesi (Quercus agrifolia) altında büyürler. Ayrıca diğer bazıkozalaklı ağaçlar, Huckleberry (Vaccinium ovatum), Manzanita (Arctostaphylos manzanita) veya Madrone (Arbutus menziesii) ile de mikorizal olabilirler.
Türkiye’de de resmi kaydı yapılmış olan türe, Siirt ve Kars illerimizde yapılan bilimsel saha çalışmalarında rastlanmıştır. Henüz resmi olmasa da, Balıkesir ilimizin de tür için yeni bir lokalite olacağını umuyoruz.
Mevsim: Bu mantar kışın ortasından kış sonuna kadar habitatlarında görülebilir.
Yenilebilirlik ve Toksisite: Yenilebilirliği ile ilgili bir bilgi bulunamamıştır. Lakin, Amanita türlerinin birçoğu gibi zehirli olabileceğini göz önünde bulundurmak önemlidir.
Ek bilgiler: Bu beyaz ve büyük Amanita türünün şapkası üzerinde, Calvatia sculpta mantarındaki gibi devasa siğilleri var. Ayrıca alışılagelmişin dışında, genellikle pullu halkalara sahip, köklü, soğanlı bir sap tabanı bulunur. Amanita cokeri türüne benzer ama o biraz daha küçüktür. Amanita magniverrucata gibi, şapkaya sıkı bir şekilde yapışan siğiller vardır, ancak bunlar genellikle daha az etkileyicidir. Ek olarak, sapının tabanında A. magniverrucata türünde gördüğümüz pullu volva halkaları yoktur.
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALER
Mantarın sitemizde yazılmasına vesile olan ve harika fotoları ile bizlere destek veren Mantarlı Yaşam Facebook üyesi, Balıkesir’den sayın Burakhan Kösem’e çok teşekkür ederiz.
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
