Mantareniği (Asterophora parasitica)

Asterophora parasitica – Mantareniği

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Agaricales

Aile: Lyophyllaceae

Cins: Asterophora

Tür: Asterophora parasitica

Asterophora parasitica, Türkiye’de şu ana kadar, Asterophora Lycoperdoides – Top Mantareniği ile birlikte sadece 2 taksonla (yani 2 türle) temsil edilen Asterophora cinsinin bir üyesidir. Şapkalı mantarlar üzerinde yaşayan çok sayıda küf olduğunu birçoğumuz bilmekteyiz. Ancak, bir şapkalı mantar üzerinde büyüyen, başka bir şapkalı mantar türünün olması dünyada ender görülen bir durumdur ve her mantar avcısının dikkatini ve ilgisini cezbeder.

Asterophora cinsi dünyada 22 takson ile temsil edilen küçük bir gruptur. Bu tür ilk kez 1792 yılında Fransız mikolog Jean Baptiste Francois (Pierre) Bulliard tarafından tanımlanmış ve ona Agaricus parasiticus bilimsel adı verilmiştir. 1949 yılında, bu türü şimdiki mevcut cinsine aktaran ve şu anda kabul edilen bilimsel adını belirleyen, Alman doğumlu mikolog Rolf Singer olmuştur. Mantarın ilk Türkiye kaydı ise, 2012 yılında Prof Dr Ertuğrul Sesli hocamız tarafından (Doğu Karadeniz bölgesinden (Trabzon – Düzköy) toplanan örneklerle) yapılmıştır.

A.parasitica mantarı, genellikle Russula (Koç Mantarı – Russula delica, Kara Kirmit Mantarı – Russula nigiricans vb) veya Lactarius cinsine ait mantarlar üzerinde parazit veya sapratrof yani çürükçül olarak yasayan oldukça ilginç bir gruptur. Mantar üstünde yaşama bir baska örnek de Volvariella surrecta (Clitocybe nebularis – Dumanlı Mantar üzerinde yaşar) türüdür. Bu türü de ilerleyen günlerde sitemizde yazacağız.

A. parasitica sinonimleri yani eşanlamlıları arasında; Merulius parasiticus (1821), Agaricus parasiticus (1801), Gymnopus parasiticus (1821) ve Nyctalis parasitica (1838) bulunur.

Yaygın bilinen ingilizce ismi “Silky Piggyback” olan mantarın Türkiye Mantarları Listesindeki Türkçe ismi “Mantareniği” olarak geçmektedir. Bizde bu enterasan türü sizlere bu tuhaf isim ile yani Mantareniği olarak anlatacağız.

Şapka: A.parasitica şapkası ortalama 5- 20 mm (max 50) çapında olup, başlangıçta çan şeklinde, daha sonra düz yayılmış, genellikle ortasında bir tüberkül (küçük yumru-lump) bulunur. Şapka yüzeyi pürüzsüz, hafif ipeksi, beyaz, grimsi beyaz, kahverengimsi beyaz, kırmızımsı beyaz ve nadiren de olsa kahverengimsi veya mor-gri renklerde olabilmektedir.

Lameller: Başlangıçta beyaz veya çok soluk gri olan lamelleri, olgunlaşma ile kahverengiye dönüşür. Lameller kalın, sapa bitişik veya biraz sapa doğru akar görünümlüdür.

Gövde-Sap: 1 ila 5 cm uzunluğunda ve 2 ila 5 mm çapında olan sapı, tüylü, lifli, içi boş ve beyazdır, ancak yaşlandıkça griye ve daha sonra da kahverengiye döner. Sap yüzeyi ince, yünlü (ipeksi) neredeyse her zaman kavislidir. Sap üzerinde bir yüzüğü yani halkası bulunmaz.

Koku: Ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazdır. Sporlar (Basidiospolar) genişçe oval, pürüzsüz ve 5-6 x 3-4μm boyutlarındadır. KOH çözeltisi içinde hiyalin ve amiloiddir. Basidia 25–28 x 3–6 µm boyutlarında olup, subklavat ve 4-sterigmat’tır.

Habitat: Parazit veya çürükçül olduğuna dair tartışmalar mevcuttur. Çoğunlukla Russula nigricans, Russula densifolia, Russula delica ve Russula foetens üzerinde görülürler. Ancak, nadirde olsa, bazı Lactarius türlerinin çürüyen şapkaları üzerinde bulunduğuna dair raporlar da mevcuttur. Portekiz’de çürüyen bir Russula türü lamelleri üzerinde büyürken de fotoğraflanmıştır.

A. parasitica- Mantareniği türünün ilk Türkiye kaydı, 2009 yılında Trabzon – Düzköy – Çayırbağı beldesindeki ladin – kayın ormanlarından (970 m rakım) toplanan örnekler kullanılarak, 2012 yılında Prof Dr Ertuğrul Sesli hocamız tarafından yapılmıştır.

Mevsim: Genellikle bir Sonbahar mantarıdır. Türü, Yazdan Sonbahara habitatlarında görmek mümkündür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Tehlikeli toksinler içerip içermedikleri net belli olmayan bu mantar, kaynaklarda yenmez olarak bildirilmiştir. Bizde tüketilmesini önermiyoruz. Lütfen uzak duralım.

Ek bilgiler: Benzer türler olarak aynı cinse mensup yakın akrabaları gösterilebilir. İpeksi bir yüzeye sahip A. parasitica, tozlu ve granüler bir yüzeyi olan, akrabası Top Mantareniği – Asterophora lycoperdoides türüne çok benzer, ancak şapkası, ince radyal liflerle kaplıdır, bu da ona ipeksi bir görünüm kazandırır. Volvariella surrecta türü de görünüş olarak Mantareniğine çok benzer, ancak sapın tabanında belirgin, çatlak benzeri bir yumurtası vardır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.