Leş kafesi mantarı (Colus hirudinosus)

Colus hirudinosus – Leş kafesi Mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Phallales

Aile: Phallaceae

Cins: Colus

Tür: Colus hirudinosus

Colus hirudinosus, Clathrus ruber ile karıştırılması olası bu ilginç mantarın Türkiye kaydı, Kasım 2017’de Edirne ilinden toplanan örneklerle yapılmıştır. Türkiye’de Doç Dr Ilgaz Akata ve arkadaşlarınca kayıt altına alınan ve ülkemizde ender rastlanılan bu mantar, Asya, Avustralya, Kuzey Afrika ve Güney Avrupa’da bulunan bir kokuşmuş mantar (Gasteromycete) türüdür. Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) kitabındaki ismi Leş kafesi mantarıdır.

Tür ilk olarak 1835 yılında Cavalier ve Séchier tarafından Fransa’nın Toulon şehrinden toplanan örneklerle Clathrus hirudinosus olarak tanımlanmıştır.

Makroskobik Özellikleri: Mantar gövdesi, birkaç süngerimsi, buruşuk, sapa benzer, turuncu ila kırmızı sütunlara bölünen kısa, kalın bir sapa sahiptir ve üstte birleşir ve böylece bir kafes oluşturur. 

Mantar gövdeleri gelişimlerine yumurta benzeri bir yapı şeklinde başlar.  Çapı yaklaşık 1 cm olan kabaca küresel yumurta beyazdır veya üst kısmı kahverengi ile beneklidir.  Altına bir veya daha fazla ince beyaz rizomorf eklenmiştir.  Yumurtadan çıktıktan sonra, meyve gövdesi, dört ila altı arasında dikey, kemerli sütunun çıktığı kısa, kalın bir saptan oluşur.  Altları pembe renkli, üst kısımlarında yavaş yavaş kırmızıya doğru derinleşen bu sütunlar, oluklu bir yüzey dokusuna sahiptir.  Sütunlar genellikle kafes benzeri veya klatrat bir kubbeyi destekleyen ek dallara doğru çatallanır.  Verimli ağın ağları kabaca çok yüzlüdür ve sütunlardan kafese ani bir geçiş vardır.  

Zeytin yeşili gleba, klatrat kubbenin alt kısmında ve ağları arasında ve üst kolların iç tarafında tutulur. 

Koku: Sporlarını üzerlerine konan sinek ve böceklerle uzaklara taşıma görevini etkin bir şekilde yerine getirecek kadar pis kokan, leş benzeri kokusu ile karakterizedir.

Spor Baskısı: Sporlar, sütunların içini kaplayan koyu, zeytin-kahverengi bir balçık olan gleba içinde bulunur. Sporlar, gleba’nın iğrenç kokusundan etkilenen böcekler tarafından yayılır, sporları yerler ve başka yerlere çimlenmek üzere iletir. Mantarı ziyaret eden sinekleri kendine çeken, gleba’yı tüketen ve sporları filizlenmek için başka bir yere bırakan dışkıya benzer pis kokulu bir kokusu vardır.

C. hirudinosus tarafından üretilen sporlar çubuk şeklindedir, hiyalindir (yarı saydam) ve 3.5-6.5 x 1-1.75 µm boyutlarındadır. Yapısal olarak süngerimsi kolonlar, büyük bir iç ve iki veya üç dış olmak üzere çift katmanlı tüplerden oluşur. Yumurta dokusunun kalıntıları yapının tabanını bir volva olarak çevreler.

Habitat: Colus hirudinosus’un saprobik olduğuna inanıldığı bildirilmiştir, yani besinleri ölü veya çürüyen organik maddeleri parçalayarak elde eder. Mantar gövdeleri gübreli toprakta, kumda ama sıklıkla Cistus çalılarının altında da büyür, bu da bazılarının mantarın fakültatif bir endofit olarak hareket edebileceğini öne sürmesine neden olmuştur. Türler en çok Avrupa’da, özellikle Akdeniz ülkelerinde (Korsika, Kıbrıs, Fransa, Yunanistan, İtalya, Portekiz, İsrail ve İspanya dahil) ve aynı zamanda İsviçre kadar kuzeyde yaygındır.  Afrika’da, Cezayir ve Nijerya’dan bildirilirken, Asya ve Avustralya’da da bulunmuştur. Karayipler’de sadece Jamaika’dan bilinmektedir.

Mevsim: Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Bu enteresan görünümlü leş kafesi mantarı zararlı veya zehirli bir tür olmamakla birlikte, isminden de anlaşılacağı üzere katlanılması çok zor pis kokusu nedeniyle yenilmez olarak kabul edilir. Ancak bilim adamları, bu mantarın yanlızca yumurta aşamasında tüketilebileceğini konusunda hemfikirdirler. Ayrıca iyi bir ayrıştırıcı, toprağı besleyici – iyileştirici özellikleri olduğu da bildirilmiştir.

Ek bilgiler: Colus hiruinosus (solda) ve Clathrus ruber (sağda) kafesleri Avustralya’dan bilinen Colus pusillus, görünüş olarak Colus hirudinosus’a oldukça benzer ve tek bir değişken tür mü yoksa küçük morfolojik farklılıklara sahip birkaç tür mü olduğu kesin olarak belirlenmemiştir.

Edirne’den alınan örneklerin temini ve fotoğraflanması konusundaki değerli yardımlarından dolayı Belkıs Göçmen hanıma ve Gürkan Göçmen beye, ayrıca örneklerin Ilgaz Akata hocamıza ulaştırılmasındaki katkılarından dolayı Naim Güleç hocamıza çok teşekkür ederiz.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.