Fuscoporia torulosa – Tüylü Dalkürkü Mantarı
Taksonomi – Sınıflandırma
Alem: Mantarlar – Fungi
Bölüm: Basidiomycota
Sınıf: Agaricomycetes
Takım: Hymenochaetales
Aile: Hymenochaetaceae
Cins: Fuscoporia
Tür: Fuscoporia torulosa
Fuscoporia torulosa şu an geçerli bilimsel ismidir. Ancak mantar 1925 yılında verilen Phellinus torulosus bilimsel adı 2001 yılına kadar yaygın olarak kullanılmıştır. “Phellinus” Yunanca mantar anlamına gelen Felós (phell) kelimesinden ve “torulosus ise Latince “ çıkıntılar” ile eşdeğerdir. İngilizce ismi Tufted Bracket Mushroom yanl Püsküllü Braket mantarıdır (bu isim mantarın Akdeniz’deki ortak adıdır ( bu isim İngiliz Mikoloji Derneği’nin mantarların İngilizce isimleri listesine de dahil edilmiştir).
Sinonimleri arasında; Agarico-igniarium tegularium (1793), Boletus torulosus Pers (1818), Boudiera rubripora (1916), Fomes castaneae (1925), Fomes ceratoniae (1925), Fomes ceratoniae var. marginatus (1925), Fomes fuscopurpureus (1885), Fomes rubriporus (1900), Fomes torulosus (1910), Mucronoporus torulosus (2006), Phellinus rubriporus (1886), Phellinus torulosus(1925), Phellinus torulosus f. arbuti (1959), Phellinus torulosus f. cercidis (1967), Phellinus torulosus f. excarnis(1925), Phellinus torulosus f. oleae(1960), Phellinus torulosus f. pseudoacaciae (1925), Phellinus torulosus f. pulvinatus(1925), Phellinus torulosus f. subfloccosus (1925), Phellinus torulosus f. subsalicinus (1925), Phellinus torulosus var. laricicola(1936) [1935], Polyporus assimilis (1922), Polyporus fuscopurpureus (1881), Polyporus marucuccianus (1915), Polyporus rubriporus (1880), Polyporus torulosus (1825), Pseudofomes ceratoniae, (1916) ve Scindalma fuscopurpureum (1898) bulunur.
Makroskobik (Morfolojik) Özellikleri: Sapsız ve çok yıllık bir ağaç mantarı türüdür. Bazen 50 x 15 cm gibi oldukça büyük boyutlarda olabilirler. Mantar yelpaze şeklinde veya düzensiz dairesel görünümlüdür. Steril yüzey kambur, çatlaklı, dalgalı, iri yapılı ve koyu kahverengi veya kırmızımsı kahverengi renktedir. Büyük steril yüzeyin yosun oluşumunu desteklemesi sıkça rastlanılan bir durumdur.
Üst (verimsiz) yüzey koyu kahverengi ve kadifemsi olup, daha açık ten renginden kızıl-kahverengiye, ince kadife yuvarlak kenarlıdır. Çoğu zaman eski braketlerin üst yüzeyi en azından kısmen yapraklar, odunsu döküntüler, yosunlar ve alglerle kaplanır ve bu sebepten, mantarın gözden kaçması kolay olmaktadır.
Tüpler ve Gözenekler: Alt yüzey, küçük ve yuvarlak gözenekli, az çok koyu tarçın rengindedir. Mantar kesildiğinde tübüller yaşam yıllarına bağlı olarak çok katmanlı görünür. Alt (verimli) yüzey düzensizdir ancak çoğunlukla hymenial (spor üreten) tüpler ve gözeneklerle kaplıdır. Tüpler kahverengidir, 2-8 mm derinliğindedir ve mm başına 4-6 aralıklı, 0,1-0,2 mm çapında küçük yuvarlakımsı kırmızı-kahverengi gözeneklerle sonlanırlar.
Bu gövdesiz yani sapsız braketler, ortalama 15 ila 40 cm (max 50 cm) genişliğe kadar büyürler ve tabanlarına yakın ağaç gövdelerine yanal olarak bağlanırlar. 15 cm kalınlıkta olanlarına rastlanabilir.
Koku: Ayırt edici değildir.
Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazdır. Basidiosporlar oval veya elipsoid, hiyalin ve pürüzsüz olup, 4–6 X 3–4 μm boyutlarındadır. Basidialar ise çomak şeklindedir, 4 sporlu ve 14–16 x 5–6 μm’ boyutlarındadır..
Habitat: Çoğunlukla geniş yapraklı ağaçlarda, ancak nadiren de olsa kozalaklı ağaçlarda hem izole edilmiş hem de üst üste binmiş halde bulunabilirler.
Türkiye’de Istranca, Çatalca-Kocaeli ve Güney Marmara Bölümleri, Orta ve Doğu Karadeniz Bölümleri, Ege Bölgesi, Yukarı Fırat Bölümü, Akdeniz Bölgesi ve Dicle Bölümünde resmi kaydı vardır.
Mevsim: Yaz sonundan kış başlangıcına kadar spor döken, çok yıllık bir mantardır.
Yenilebilirlik ve Toksisite: Her ne kadar kadifesi görüntüsü, yumuşak bir dokusu olabileceği hissi verse de, bu mantarın dokusu sert olduğundan yenilebilir kullanımlar için uygun değildir. Ancak, bu tür endüstriyel ve farmakolojik (tıbbi) açıdan insanoğlunun her zaman ilgisini çeken bir mantar olmuştur. Mesela, Fuscoporia cinsi geleneksel Çin tıbbında antiviral ve antibakteriyel özellikleri nedeniyle yıllarca kullanılmıştır. Günümüzde ise Fuscoporia torulosa’nın amino asitler, polisakkaritler, alkaloidler, flavonoidler, vitaminler ve mineraller dahil olmak üzere 20’den fazla aktif maddeye sahip olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte, bu mantarın fenolik bileşikleri onu gıda endüstrisi alanında farmakolojik açıdan ilgi çekici hale getirmektedir. Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalarda Fuscoporia torulosa mantarının ürettiği bir maddeye odaklanılmıştor. Turuncu renk, güneş enerjisini ışığa dönüştürebilen bir maddeden kaynaklanmaktadır. Bu mantar türü ışıldayan olmasa da, geceleri ormanda parlayan mantarlardan sorumlu başka bir bileşiğin öncüsü olan “hispidin”adı verilen bir fenolik bileşiğe sahiptir. Mantarın antioksidan ve antimikrobiyal özellikleri, ekstraktlarının bazı gıdaların raf ömrünü uzatabilen doğal gıda katkı maddeleri olmasıyla, su ve yağı aynı anda edebilme özelliği de, mantarın gıda endüstrisinde kullanılmasının önünü açmıştır diyebiliriz. Öte yandan bu türün, tıbbi bir mantar olarak, Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklara ve romatoid artrit gibi otoimmün hastalıklara yönelik ilaçların geliştirilmesi için bir kaynak olabileceği bildirilmiştir.
Ek bilgiler: Benzer tür olarak düşünebileceğimiz Fomes fomentarius, genel olarak gri bir görünüme sahip, toynak şeklindedir ve huş ağaçlarının bir parazit mantarıdır..
Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.
GALERİ
Güzel fotoğrafları için Portekiz’den Nelson Manuel Batista Henriques’e çok teşekkür ederiz.
Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.
