Esnek Semermantarı (Helvella elastica)

Helvella elastica – Esnek Semermantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm: Ascomycota

Sınıf: Pezizomycetes

Takım: Pezizales

Aile: Helvellaceae

Cins: Helvella

Tür: Helvella elastica

Helvella elastica, dünyada olarak esnek Helvella (flexible Helvella) veya elastik eyer mantarı (elastic saddle) olarak bilinen Helvella elastica, Helvellaceae familyasındaki Helvella cinsine mensup bir mantar türüdür. Beyazımsı bir sapın üzerine yerleşmiş kabaca bir semeri (eyer) andıran, sarı-kahverengi bir şapkaya sahiptir ve ormanlarda toprakta yetişir. Halk dilindeki diğer bir ismi de kahverengi elfin eyeridir (brown elfin saddle). Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) isimli referans kitabımızda hocalarımızın H. elastica için uygun gördükleri ”Esnek Semermantarı” ismi ile bu mantarı sizlere anlatacağız.

Helvella, aromatik bir bitki için eski bir terimdir. Belirli bir sıfat olan elastika Latince’den gelir ve elastik veya esnek anlamına gelir.

1785’te Fransız botanikçi-mikolog Jean Baptiste Francois (Pierre) Bulliard tarafından tanımlanmış ve ona bugün hala geçerli olan Helvella elastica iki terimli bilimsel adı verilmiştir..

Sinonim isimleri arasında, Helvella albida, Helvella fuliginosa, Helvella pulla, Helvella klotzschiana, Leptopodia elastica ve Leptopodia klotzschiana bulunur.

Şapka: Helvella elastica’nın semer (eyer) şeklindeki şapkaları vardır. Tipik olarak şapka boyunca 2 ila 4 cm boylarda olup genellikle sadece iki loba sahiptirler. Genellikle Helvella cinsinin diğer mantarlarının çoğundan daha az bükülürler. Şapkanın pürüzsüz parlak dış yüzeyi sporları taşırken, burada gösterilen kısır alt tarafı açık hardal sarısı ve ince mattır. Uzun beyaz sap çok lastiklidir ve genellikle bükülmüş gibi görünür.

Şapkası diye anlattığımız üst yüzey kel (pürüzsüz), ten rengi ila kahverengi veya grimsi-kahverengi renklerde olur. Alt yüzey beyazımsı ila soluk kahverengimsidir diyebiliriz. Şapka artı sapın toplam yüksekliği 5 ila 10 cm’dir.

Gövde-Sap: Sap rengi krem rengi veya beyaz olup, içi oyuk, kel (pürüzsüz), uzun ve çok lastiklidir. Genellikle ortadan veya tabana yakın yerden bükülmüş gibi görünür. Sap 2-11 cm uzunluğunda ve yaklaşık 1 cm kalınlığa kadar olabilir.

Koku: Ayırt edici değildir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi beyazdır. Sporlar dikdörtgen ila elips şeklinde olup, hiyalin yani yarı saydamdır, bir merkezi yağ damlası içerir ve 18-22 x 10-14 µm boyutlarındadır. Genç sporlarda kaba yüzey siğilleri bulunurken, yaşlı sporlarda yüzey pürüzsüzdür.

Habitat: Genel olarak saprofit (çürükcül) olarak kabul edilmesine rağmen, son yıllarda Helvella türü mantarların mikorizal olabileceğine dair teoriler vardır. Esnek Semermantarları tipik olarak tek başlarına, dağınık veya toplu halde yerde veya iğne yapraklı ve yaprak döken ağaçlarda ağaç üzerinde bulunurlar. Türkiye’de de resmi kaydı yapılmış olan bir mantar türüdür. Orta ve Doğu Karadeniz Bölümleri, Asıl Ege Bölümü ve Adana Bölümü kaydı yapılmış bölgeler arasındadır.

Mevsim: Yaz – Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Helvellaceae familyasındaki benzer türler toksin (zehir) gyromitrin içerdiğinden bu mantarın tüketilmesi önerilmemektedir. Bazı kaynaklarda her ne kadar yenilir ama kalitesiz bir mantardır deniyor olsa da, son zamanlarda Helvella türü mantarların kanserojen madde içerdiğine dair bilgiler vardır. Mantarlı Yaşam olarak biz tüketilmemesi taraftarıyız.

Ek bilgiler: Benzer türler vardır; Yakın akrabası  Helvella albipes ile benzerler, fakat H. albipes daha kalın bir sapa ve 2 ila 4 loblu (bölmeli) bir şapkaya.sahiptir. Benzer başka bir tür olan Helvella latispora ise Helvella elastica’da olduğu gibi içe doğru değil, yukarı doğru kıvrılmış şapka uçlarına (kenarlarına) sahiptir. Diğer bir benzer tür ise Helvella ephippium’dur. Ancak bu mantarın şapka altı çok yoğun tüylüdür.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Güzel Esnek Semermantarı fotoları için Fatih Doğan kardeşimize ve Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.