Chaga mantarı (Inonotus obliquus)

Inonotus obliquus – Chaga mantarı

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Hymenochaetales

Aile: Hymenochaetaceae

Cins: Inonotus

Tür: Inonotus obliquus

Yaygın olarak CHAGA MANTARI (Rusça чага kelimesinin latinceleştirilmesinden gelir) olarak bilinen Inonotus obliquus, Hymenochaetaceae familyasından parazit bir polipor mantarıdır. Türkiye Mantarları Listesinde (Aralık 2020) “Küre Kırçıllı” olarak geçen bu mantarı biz mantarlı yaşam ailesi olarak özüne sadık kalarak “Chaga Mantarı” olarak işleyeceğiz.

Sinonimleri; Boletus obliquus , Polyporus obliquus, Physisporus obliquus, Poria obliqua, Fomes obliquus, Phaeoporus obliquus, Mucronoporus obliqua, Scindalma obliquum, Phellinus obliquus, Xanthochrous obliquus, Fuscoporia obliqua

Genel Özellikleri: İlk olarak, Boletus obliquus adını veren Persoon (1801) tarafından tanımlanmıştır.  Daha sonra, Fries (1830) tarafından Polyporus obliquus olarak yeniden adlandırıldı, ardından Quélet (1888) tarafından Poria obliqua olarak adlandırıldı.  1927’de Bourdot ve Galzin bu mantara Xanthochrous obliquus adını verdiler. Şimdiki adı Inonotus obliquus ise, onu detaylı inceleyen Pilàt (1936, 1942) tarafından verildi. 

Inonotus obliquus (Birch Conk) çok çirkin bir görsele sahip olup, düzensiz biçimlidir ve yanmış odun kömürünü andıran bir görüntüsü ve eğik gözenekleri vardır. 25-40 cm kararan büyütebilirler. Bu poliporda hakim ve ayırt edici renk siyahtır. Mantarın bir gövdesinden ziyade, büyük miktarlarda melanin varlığından dolayı çoğunlukla siyah olan bir sklerotiyum veya miselyum kütlesi vardır.

Sclerotium olarak da bilinen ana gövdesi, en fazla 30 cm boyunda ve 30 cm yüksekliğinde olur. Anahat olarak düzensiz,  kabuğun içinden püsküren ve ilk başta 2–5 cm çıkıntı yapan, ancak zamanla içbükey hale gelen bir kitle oluştururlar. Yüzey siyah, sert ve kömür benzeri küpler halinde kırılmış haldedir. Mantarın eti, sert, odunsu ve turuncu-kahverengidir. 

Koku: Ayırt edici bir kokusunun olduğu bildirilmemiştir.

Spor Baskısı: Hyphal sistem monomitik, hyphae 2,5–5 µm genişliğinde, orta derecede kalın duvarlı, KOH’da kahverengi, pürüzsüzdür. Kelepçe bağlantıları yoktur. Cinsel evrenin mikroskobik özelliklerinin, 8–10 x 5–7.5 µm boyutlarında kısa, fusiform setae ve elipsoid sporları içerdiği bildirilmiştir.          

Habitat: Inonotus obliquus en yaygın olarak huş ağacı türlerinin (Birch) yoğun olduğu Kuzey yarımküre ormanlarında  bulunur. Inonotus obliquus, Hymenochetaceae familyasından bir parazitik Polyporus’dur. Bu mantar, çoğunlukla Betula (huş ağacı) cinsindekilere ve daha az ölçüde Quercus (meşe), Populus (kavak), Alnus (kızılağaç), Fagus (küller) ve Acer (akçaağaç) cinslerinden olan sert ağaç ağaçları enfekte eder.  Chaga sadece Kuzey yarımkürede tanımlanmıştır. Kanada’da, Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzeyinde, Kazakistan’da, Sibirya’da, Ukrayna’da, Japonya’da, Güney Kore’de, Çin’de ve Avrupa’da (çoğunlukla kuzey ve doğu bölgelerinde) bulabiliriz.   Fransa’daki tanımı daha yenidir, ilki 1953’te Seine-et-Marne’de Xanthochrous obliquus adıyla yapılmıştır;  Normandiya’da da daha yakın zamanda bulunmuş ve tanımlanmıştır. Türkiye de ise Batı Karadeniz Bölgemizde kaydı yapılmıştır.

Mevsim: Yıl boyunca görülmelerine rağmen, asıl büyümeleri Yaz ve Sonbaharda olur.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Chaga’nın herhangi bir mutfak değeri yoktur, ancak sağlık takviyesi olarak hazırlanabilir ve kullanılabilir. Kanser dahil, çeşitli rahatsızlıklara karşı yapılan çeşitli araştırmalar vardır. Ancak, bugüne kadar insanlardaki etkilerine ilişkin hiçbir klinik çalışma yapılmamıştır. Chaga’yı tüketmeden önce dozajı ve olası yan etkilerinin araştırılması önerilmektedir. Chaga tozu ticari olarak mevcuttur ve genellikle çay ve kahve yapmak için kullanılır.

Ek bilgiler: Bazı insanlar ve kaynaklar Chaga’nın tıbbi faydalarının olduğunu söylemektedir. Chaga, Doğu Avrupa’da 12. yüzyıldan beri kullanılmaktadır. Tarihi kayıtlardan Kiev Prensi (Knyaz) Vladimir Monomakh’ın dudak tümörüne yakalandığı ve Chaga mantarı tedavisi sayesinde hastalıktan kurtulduğu bilinmektedir. Sibirya kökenli bir etnik grup olan Khanty halkı da eskiden Ostyaklar olarak adlandırılırdı. Geleneksel tıpta farklı teraputik endikasyonlar için, bir antelmintik olarak, bir antitüberküloz olarak, sindirim bozukluklarını (gastrit, ülserler, vb.) iyileştirmek için, hatta kalp veya karaciğer hastalıklarını önlemek için  Chaga’nın ezilmiş aseksüel formunu çeşitli şekillerde kullanmışlardır. Antiseptik olarak kullanıldığında kayıtlara geçmiştir.

Sibirya’da Rus çiftçiler ve çay alamayacak kadar fakir işçiler tarafından kullanılıyordu. Bu mantarı ezerek çayını yapıp içtiler.

Chaga’nın Sibirya gulaglarında bu şekilde kullanılması Alexandre Soljénitsyne’nin Le Pavillon des cancéreux (Cancer Ward) adlı kitabında belirtilmiştir. Sovyet sağlık yetkilileri, bu popülasyonda kanser vakalarının görülme sıklığında bir azalma fark ettiler ve bu infüzyonun tüketiminin koruyucu olduğunu varsaydılar. 1955’te SSCB Sağlık Bakanlığı, kaynatma olarak kullanılan Inonotus obliquus’un teraputik (iyileştirici) ilgisini kabul etti ve bunu Sovyet Farmakopesine Befunginum adı altında yazdı.

 Inonotus obliquus özleri, Çin, Kore, Japonya, Rusya ve Baltık ülkelerinde lipid metabolizması ve kalp fonksiyonu üzerindeki olumlu etkilerinin yanı sıra antibakteriyel, anti-enflamatuar, antioksidan ve antitümör aktiviteleri için kullanılmıştır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarıma göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.