Günsütlüsü (Lactarius tabidus)

Lactarius tabidus – Birch milkcap 

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Russulales

Aile: Russulaceae

Cins: Lactarius

Tür: Lactarius tabidus

Lactarius tabidus, genel olarak “Birch Milkcap” (Huş sütlüsü) olarak bilinen bu Lactarius türüne Türkiye’de de rastlanmış (Orta ve Doğu Karadeniz Bölümlerinde) ve resmî kaydı yapılmıştır. Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) adlı kitapta Türkçe isim olarak “Günsütlüsü” uygun görülmüştür.

L.tabidus sinonim isimleri-eşanlamlıları arasında Lactarius subdulcis var. tabidus (Fr.) Quél. ve Lactarius theiogalus bulunur. Eski zamanlarda Lactarius chrysorheus ve Lactarius hepatikus isimleri ile de anılmış olsa da bunların farklı mantarlar olduğu anlaşılmıştır.

Genel adı Lactarius, süt üreten (emziren) anlamına gelir. Sütlü mantarlarının lamelleri kesildiğinde veya hasar gördüğünde salgılanan sütüne, lateksine atıfta bulunulur. Özel tabidus sıfatı, ‘bodur’ olarak tercüme edilen Latince bir sıfattır. Bu isimle, L.tabidus’un Lactarius cinsinin diğer birçok üyesiyle karşılaştırıldığında küçük boyutuna atıfta bulunulur.

Birch Milkcap, ilk kez 1838 yılında, bilimsel adını Lactarius tubidus olarak belirleyen İsveçli mikolog Elias Magnus Fries tarafından tanımlandı. Günümüzde de genellikle mikologlar tarafından hala aynı iki terimli bilimsel ismiyle anılır.

Şapka: İlk başta dışbükey, daha sonra düzleşen veya hafif huni şeklinde olan L.tubidus şapkası genellikle sığ, dar bir umbo ile  belirgindir. Şapka 2-4,5 cm çapında, sarımsı-kahverengi ila turuncu-kahverengi, merkeze doğru en koyudurlar. Olgunlaştıklarında ve kuru olduklarında kenardan daha koyu sarıya dönerler.

Şapka ince mat ve buruşuk yüzeylere sahiptir ve yaşlı örnekler genellikle kenarda gözle görülür şekilde tırtıklıdır.

Lameller: Pembemsi bir belirti ile soluk tarçın olan L.tubidus lamelleri, zayıf bir şekilde düzensiz ve sıktırlar. Olgunlaştıkça lameller lekelenme eğilimindedir. Lamelleri zarar gördüğünde beyaz bir lateks (süt) açığa çıkar. Sütünün tadı başlangıçta hafiftir, ancak daha sonra buruk hale gelir. Beyaz bir mendil veya kağıt mendil üzerinde lateks, yavaşça sarıya dönüşen nemli bir iz bırakır. Yani beyaz sütü kurumaya başladığında Kükürt sarısı veya sarımsı bir renk alır.

Gövde-Sap:  Sap, ilk başta sert, sonunda içi boş hale gelir. 5-10 mm çapında ve 3-7 cm yüksekliğindedir. Sap silindirik veya hafifçe yukarı doğru sivrilen gövde oldukça kırılgandır. Sapının yüzeyi pürüzsüz ve şapkası ile hemen hemen aynı renkte, tepeye doğru biraz daha soluk ve tabana doğru daha koyudur. Gövde eti beyazımsıdır ve sap halkası yani yüzüğü yoktur.

Koku: Ayırt edici bir kokusu yoktur. Ama, yavaş yavaş daha keskin bir hale gelen hafif bir tadının olduğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi kremdir (Hafif somon pembesi bir belirti ile soluk krem). Sporlar büyük siğiller ile geniş ölçüde eliptiktir. Çoğu siğil, ince ila kalın sırtlarla birleşir ve çok eksik bir ağ oluşturur. Diğer siğiller izole edilir. Genel olarak sporları elipsoidal, 7-9 x 6-7μm boyutlarında ve hiyalindir.

Habitat: L.tabidus-Birch Milkcap, nemli, humus bakımından zengin topraklarda ve yosunlu bölgelerde, özellikle mikorizal olduğu huş ağaçlarının altında bol miktarda bulunur. Sertağaçlar, özellikle huş ağaçları ile ektomikorizaldır. Kuzey Amerika’da ise çam ağaçları altında yetişir. En iyi yaprak çöpünde veya Sphagnum yosununda yetiştiği bildirilmiştir..

Birch Milkcap, anakara Avrupa’nın çoğu yerinde de bulunur. Kuzey Amerika’da çamlarla mikorizal çok benzer bir Lactarius türü aynı isimle anılmaktadır. Kimbilir belki bir gün, yapılan derin araştırmalar ve DNA dizilimi bunun Avrupa türü Lactarius tabidus ile ortak spesifik olup olmadığını gösterecektir.

Mevsim: Sonbahar.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Günsütlüsü Mantarı-Birch Milkcap, keskin tadı nedeniyle genellikle yenmez olarak kabul edilir. Sütün acı ve buruk tadı vardır ve hafif acı bir tada sahiptir.  

Ek bilgiler: Lactarius subdulcis benzer bir renge sahiptir, fakat L.subdulcis huş ağaçları altında değilde çoğunlukla kayın ağaçlarının altında büyürler.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.