Biberli Mantar (Lactifluus piperatus)

Biberli mantar-Lactifluus piperatus

Taksonomi- Bilimsel sınıflandırma

Alem: Mantarlar-Fungi

Bölüm : Basidiomycota 

Sınıf:   Agariccomycetes

Takım: Russulales 

Aile: Russulaceae 

Cins: Lactifluus

Tür: Lactifluus piperatus

Yaygın olarak Acı sütlü mantar olarak bilinen Lactifluus piperatus ( Lactarius piperatus ), Lactifluus cinsinin yarı yenebilir bir basidiomycete mantarıdır. Dilburan, Biberli süt şapkası, Biberli mantar, Beyaz Biber mantarı gibi isimler ile de tanınır.

Biberli mantar, ilk olarak 1773 yılında Carl Linnaeus tarafından Agaricus piperatus olarak tanımlanmıştır. Daha sonra Christiaan Hendrik Persoon 1797 yılında Lactarius cinsine transfer etmiştir. Şu anda kabul edilen bilimsel ismi Lactifluus (Lactarius) piperatus’tur.

Eş anlamlıları; Lactarius pergamenus, Agaricus piperatus  ve Agaricus lactifluus var . piperatus’tur.

Lactifluus piperatus  Lactarius cinsinin orijinal türüydü. Ancak, Lactarius’un aslında birden fazla cinsi temsil ettiği bulgusundan sonra , Lactarius torminosus türü bu cins için tür olarak korunmuştur. Bu nedenle, Lactarius piperatus, şu anda Lactifluus’un Lactarius’tan ayrılan türüdür. 

 Peppery Milkcap’in jenerik adı ”süt üretmek” (emziren) anlamına gelir . Kesildiklerinde lamellerinden sızan sütlü latekse atfen bu isim verilmiştir. Latince bir sıfat olan piperatus ”biberli” anlamına gelmektedir.

Şapka : Dilburan, 10 ila 16 cm çapında olup, içe kıvrılmış kenarlı dışbükey ve daha sonra basık veya huni şeklindedir. Kremsi beyaz şapkaları mat bir yüzeye sahiptir. Yaşlı örneklerde genellikle kırmızımsı lekeler oluşur.

Biberli’nin şapka eti beyaz, kalın ve kırılgandır.

Lameller: Gövdeye tutunmuş veya hafifçe gövdeye doğru aşağı inmiştir. Çok kalabalıktır, sık sık çatallanma gözlemlenir. Beyaz veya soluk krem renktedir fakat yaşlandıkça kahverengiye dönüşür.

Hasar aldığında veya kesildiğinde beyaz süt salgılar, bir iki saat içinde, bu süt soluk yeşil renge döner.

Gövde-sap : 2 ila 3 cm çapında ve 4 ila 8 cm boyunda olan gövde oldukça pürüzsüzdür. Tabana doğru hafifçe sivrilir. Yaşlandıkça içi boş hale gelir.

Koku: Koku ayırt edici değildir, buruk bir tada sahiptir.

Spor Baskısı: Birkaç küçük siğil ile süslenmiş, elipsoidal, 8-9 x 6-7  µm. Spor baskısı beyazdır.  

Habitat : Geniş yapraklı ve karışık ormanlık alanlarda, yaygın olarak meşe, kayın ağaçlarının altında gözlemlenir. Türkiye, Avrupa,Asya ve Kuzey Amerika’da hatta Avustralya’da bile yaygındır. Tek başına veya çoklu gruplar halinde bulunur. Fakat benzer türü Lactarius vellereus kadar yaygın değildir.

Mevsim : Türkiye’de Haziran- Kasım arası.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Bu konuyu iki aşamalı olarak ele almak istiyoruz. Acı sütlü mantar, Türkiye’de çok sevilen, yaygın olarak tüketilen, hatta turşusu bile yapılan bir türdür. Çoğu Batı Avrupa ülkesinde damak için fazlasıyla acıdır. Oysa Hindistan’da ve bazı doğu Avrupa ülkelerinde oldukça popülerdir.

Bazı mikologlar tarafından yenmez  ve hatta zehirli  olarak tanımlanmasına rağmen , Lactifluus piperatus genellikle yenilebilir olarak kabul edilir. Ancak tatsızlığı nedeniyle bazıları tarafından tavsiye edilmez. Çiğ yenildiğinde sindirimi zordur. Ancak kurutulduğunda baharat olarak kullanılır veya tadı kaçmasına rağmen kaynatıldıktan sonra taze olarak yenir. Eğer çiğ olarak tüketilirse, dudaklarda ve dilde geçici tahrişe neden olur.

Benzer türler: Lactarius vellereus; yumuşak bir şapkası vardır ve gövdesi nispeten kısadır. Lactarius pubescens; şapkasında ve solungaçlarında pembe izler vardır.

Ek Bilgiler: Lactifluus piperatus , istakoz mantarı ( Hypomyces lactifluorum) tarafından parazitlenen birkaç türden biri olan, Kuzey Amerika’da alışılmadık ve oldukça saygın bir yemeğin parçasıdır. Parazit tarafından kolonize edildiğinde, mantarın yüzeyinde turuncu-kırmızı bir kabuk oluşur ve parazit, ev sahibinin dokularına sızdıkça tadı lezzetli hale gelir. Aynı zamanda kırmızı sincaplar arasında ortak bir besin kaynağıdır. 

Biberli mantarı nem, yağ, proteinler, kül ve karbonhidratlar gibi bileşenler için analiz eden Barros ve ark . , meyve veren vücut olgunluk aşamasıyla protein ve doymamış yağ asidi seviyelerinin artarken, karbonhidrat ve doymuş yağ asidi içeriğinin azaldığını göstermiştir. Mantar aşamasının olgunluğunun tek tek şeker bileşimi üzerinde çok az etkisi olmuştur.

 Peppery Milkcap’ten elde edilen metanol ekstreleri, antimikrobiyal aktivite açısından incelenmiştir. Agar disk difüzyon deneylerini kullanarak, Lactifluus piperatus’un, Escherichia coli, Proteus vulgaris ve Mycobacterium smegmatis bakterilerine karşı antimikrobiyal etkisinin olduğunu kanıtlamıştır (Dulgar ve diğerleri 2002).

Yakın zamanda yapılan başka bir çalışmada , biberli süt kapağının antimikrobiyal aktivitesinin, olgunlaşmamış ve olgun meyve veren vücutlarda bulunan fenoller, flavonoidler, askorbik asit, β-karoten ve likopen seviyeleri ile pozitif yönde ilişkili olduğu gösterilmiştir. . Olgun sporları olan olgun meyve veren cisimler, bu örneklerde bulunan biyoaktif bileşik içeriğiyle uyumlu olarak daha düşük antimikrobiyal aktiviteye sahipti (Baros ve ark. 2007).

Ek olarak, meyve veren yapılarda çeşitli gelişim aşamalarında bulunan polifenoller, flavonoidler, askorbik asit, β-karoten ve likopen gibi bilinen antioksidanların miktarlarını belirlediler. Acı sütlü mantarın, sporlar olgunlaşmadan önce, gelişimin olgun aşamasında en yüksek antioksidatif kapasiteye sahip olduğu bulunmuştur (Baros ve ark.).

Dip not : Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! 

GALERİ

Güzel mantar görselleri için  Türkiye’nin Mantar Avcıları Facebook sitemizi de ziyaret edebilirsiniz. Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.