Som Örgübacak Mantarı (Leccinum aurantiacum)

Leccinum aurantiacum – Orange Oak Bolete

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Mantarlar – Fungi

Bölüm : Basidiomycota

Sınıf: Agaricomycetes

Takım: Boletales

Aile: Boletaceae

Cins: Leccinum

Tür: Leccinum aurantiacum

Leccinum aurantiacum – Som Örgübacak Mantarı Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya ormanlarında sıkça rastlanılan bir Bolet türüdür. Orange Oak Bolete yani Turuncu Meşe Boleti olarak da bilinir. Türkiye’de de birçok bölgemizde kaydı yapılmış bir mantardır. Istranca bölümü, Orta ve Doğu Karadeniz Bölümleri, Yukarı Kızılırmak Bölümü, Yukarı Fırat Bölümü ve Adana Bölümü şu ana kadar resmî kaydı yapılmış lokasyonlardır.

Genel adı olan Leccinum, mantar anlamına gelen eski bir İtalyanca sözcükten gelir. Özel sıfat aurantiacum ise turuncu anlamına gelir ve şapka rengine bir referanstır.

Sinonimleri (Eşanlamlıları) arasında Boletus aurantiacus, Krombholzia aurantiaca, Leccinum decipiens, Boletus rufus, Leccinum aurantiacum var.  quercinum, Leccinum quercinum ve Leccinum populinum bulunur.

1781’de Fransız doğa bilimci Jean Baptiste Francois (Pierre) Bulliard tarafından tanımlandı ve ona Boletus aurantiacus iki terimli bilimsel adı verildi. Şu anda kabul edilen bilimsel isim Leccinum aurantiacum, İngiliz mikolog Samuel Frederick Gray’in (1766 – 1828) 1821 tarihli bir yayınına dayanmaktadır.

Şapka: Şapka turuncu ve kırmızının tonlarında olup, 5–15 santimetre çapındadır. Eti beyazdır, önce bordo, sonra grimsi veya mor-siyahtır.
Şapka ve gövde eti, yeni kesildiğinde beyazdır, ancak berelendiğinde, kırıldığında veya kesildiğinde koyulaşır ve tabana doğru genellikle hafif maviye döner.

Tüpler ve Gözenekler: Şapkanın alt tarafında lamellerin yerini almış tüpler ve gözenekler bulunur. Bunlar, zeytin-kahverengi morumsu çok küçük, beyazımsı gözeneklerdir. Dairesel boruları andıran bu tüpler geniş ölçüde iliştirilmiş veya gövdeye yapışıktır. 1 ila 3 cm uzunluğundadırlar, kremsi beyaz yavaş yavaş soluk kahverengiye dönüşürler ve benzer renkli, köşeli ve 0,5 mm’den küçük gözeneklerde son bulurlar. Morardığında, gözenekler pembemsi griye ve sonunda koyu griye döner.

Gövde-Sap: Başlangıçta Beyaz veya devetüyü olan sap rengi ve 5 ila 25 cm boyu olan Leccinum aurantiacum’un gövdeleri 1,5 ila 5 cm çapındadır. Olgunlaşmamış örnekler genellikle fıçı biçimli gövdelere sahiptir, olgunlukta çoğu gövdenin çapı daha düzenlidir, şapkaya doğru hafifçe sivrilir ve bazen tabanda hafifçe klavat olur. Kırmızımsı-kahverengi yünlü pullar gövde yüzeyinin tamamını kaplar ancak gövdenin alt kısmında belirgin şekilde daha yoğundur. Bu gövde pulları, mantar yaşlandıkça koyu kahverengi olur.

Koku: Ayırt edici özellik olmasa da, kokusunun hafif, tadının iyi olduğu bildirilmiştir.

Spor Baskısı: Spor baskısı rengi zeytindir. Sporlar elipsoidal ila fusiform görünümlü, 12,5-18,5 x 3,5-6µm boyutlarındadır.

Habitat: Avrupa ve Kuzey Amerika’daki ormanlarda yaz ve sonbaharda meyve verir. Mantar ve konukçu ağaç arasındaki ilişki mikorizaldir. Avrupa’da geleneksel olarak kavak ve titrek kavak ağaçlarıyla ilişkilendirilmiştir. Leccinium aurantiacum en çok meşe ağaçları arasında bulunur, öyleki bu habitatı ona isim olmuş ve Orange Oak Bolete olarak tanınmıştır. Kavak ve meşeye ek olarak, başta kayın, huş ağacı, kestane, söğüt ve Tilia cinsinin ağaçlar dahil olmak üzere, çeşitli diğer yaprak döken ağaçlarla da ilişkilendirilmiştir.

Mevsim: Yaz ve Sonbaharda sıkça rastlanılan bir mantar türüdür.

Yenilebilirlik ve Toksisite: Avrupa’da Leccinum aurantiacum genellikle iyi bir yenilebilir mantar olarak kabul edilir. Porçini- Çörek Mantarı yani Boletus edulis ve Boletus aureus gibi kalite boletlerin yokluğunda alternatif olarak Orange Oak Bolete yani Turuncu Meşe Boletleri kullanılabilir. İyi pişirilmesi ve sadece şapkaların kullanılması tavsiye edilir. Pişirilirken koyu bir renk alır. Kuzey Amerika’da bu mantarın bazı sindirim problemlerine sebep olduğu kayıtlara geçmişse de bunlar azınlıkta kalmıştır.

Ek bilgiler: Avrupa’da, esas olarak habitatlarında farklılık gösteren turuncu-kırmızı başlıklı birkaç tür vardır.  Leccinum albostipitatum titrek kavakla birlikte büyür ve sapında beyaz pullar bulunur. İğne yapraklı ormanlarda bulunan Leccinum vulpinum, çam ve ladin ağaçlarının çevresini kendisine habitat seçer. Leccinum versipelle’nin turuncu bir şapkası vardır. Berelendiğinde ve kesildiğinde sap tabanında mavi-yeşil morarma olur. Leccinum albostipitatum, başlangıçta meyve gövdeleri yaşlandıkça kırmızımsı olan beyaz gövdeli skuamüllere sahiptir.

 Kuzey Amerika’da ise Leccinum insigne titrek kavak veya huş meşcerelerinde, Leccinum atrostipitatum huş meşcerelerinde yetişir. Her ikisi de yenilebilir. 

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri için  Türkiye’nin Mantar Avcıları Facebook sitemizi de ziyaret edebilirsiniz. Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.