Connect with us

Mantar Türleri

Çukur Çanak Mantarı (Sarcosphaera coronaria)

Published

on


Sarcosphaera coronaria – Çukur Çanak Mantarı

Taksonomi- Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Mantarlar-Fungi

Bölüm : Ascomycota 

Sınıf: Pezizomycetes

Takım: Pezizales

Aile: Pezizaceae

Cins: Sarcosphaera

Tür: Sarcosphaera coronaria 

Sitemizin “Tas Mantarı” olarak adlandırdığı Sarcosphaera coronaria, ülkemizde yaygın olarak Çukur Çanak Mantarı olarak bilinir. Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020 ) isimli kitapta ise (büyük özveri ile 100 e yakın akademisyen tarafından hazırlandı) Alçanak Mantarı olarak isimlendirilmiştir. Yörelere göre aldığı diğer isimler ise, Kurt kulağı, kuzu kulağı, kulak mantarı, çanak mantarı, kase mantarı, göbek kulağıdır. Biz bu enteresan, sıra dışı, lakin tüketilmemesi gereken zehirli mantarı “TAS Mantarı” olarak adlandırdık! Sinonimleri, yani literatürde bilinen diğer isimleri Sarcosphaera crassa ve Sarcosphaera eximia. Caulocarpa montana, Peziza coronaria, Peziza crassa, Peziza eximia, Pustularia coronaria, Sepultaria coronaria’dır.

Şapka: Çukur Çanak – Tas mantarının şapka çapı 2-10 cm (12 cm kadar da büyüyebilir) ve içi boş küreler şeklindedir. Yeterli olgunluğa eriştiğinde mantar yırtılarak önce kase , çanak ve sonra da yıldız görünümünü alır. kale in iç yüzeyi lavanta -kahverengi, dış çeperler ise beyazımsıdır. Lakin toprakla bütüneşmesi ve toprağa yapışık halde olması sebebiyle bu beyazımsı dış çeper solgun bir renktedir.

Sarcosphaera coronaria
Sarcosphaera coronaria

Lameller: Çukurçanak mantarında diğer şapkalı mantarlar gibi lamel olmaz.

Gövde-Sap: Alçanak Mantarının kısmen toprağa gömülü bulunan meyve gövdesi, başlangıçta içi boş, etli bir top gibidir ve bu halde iken bir puffball -toz mantarı -posuruk mantarı ( Lycoperdon sp.) ile karıştırılabilir. 

Sarcosphaera coronaria
Sarcosphaera coronaria

Koku: Tas mantarının belirgin bir kokusu ve tadı yoktur.

Spor Baskısı: Karakteristik mikroskobik özellikler arasında amiloid olan asci ( asci = askus un çoğul halidir) (bu nedenle uçları iyot ile uçta mavi boyanır) ve büyük yağ damlacıkları olan pürüzsüz, kör uçlu, elipsoid sporlar içerir.  

                                         

Habitat: İğne yapraklı ağaçların bulunduğu ormanlarda, toprak örtüsünü kaplamış yaprak, dal vb örtüsü altına kamufle halde bulunurlar.

Mevsim: İlkbaharda karaların erimesi ile görülmeye başlar, yaza kadar sezonu devam eder.

Sarcosphaera coronaria
Sarcosphaera coronaria

Yenilebilirlik ve Toksisite: Çukurçanak -Tas Mantarı topraktaki metaloid arseniği bünyesinde topladığı bilindiğinden, tüketilmemesi ısrarla dile getirilir. Ayrıca, çiğ veya az pişmiş tüketildiğinde ölümcül olabileceği gözlenmiştir. Bu mantarda bulunan Gyromitrin (asetaldehit N-metil N-formilhidrazon), gastrointestinal sistemi doğrudan tahriş edicidir. Kırmızı kan hücrelerinde oksidatif hasar, karaciğer ve böbrek hasarına neden olabilir. Gyromitrin ısı ve kurutma ile azaltılabileceği, ancak tamamen yok edilemeyeceği görülmüştür. İnsanlarda, tahmini ölümcül Gyromitrin dozunun, yetişkinler için 20 ila 50 mg / kg ve çocuklar için 10 ila 30 mg / kg olduğu bildirilmiştir. Gyromitrine maruz kalmış birinde, ilk 6 ila 12 saat içinde kusma ve sulu ishal başlayacaktır. Gastrointestinal etkiler (Gastrointestinal; Ağzından, anüse kadar tüm sindirim sistemi ; yani Ağız, Yutak, Yemek Borusu, Mide, On iki parmak barsağı, İnce barsak, Kalın barsak, Safra kesesi, Karaciğer, Pankreasta medyadan gelebilecek rahatsızlıkların tümünü kapsar), insanlarda 2-3 gün kadar sürebilir. İlk 2 günde titreme, zayıflık ve ataksi de gelişebilir. Ciddi ancak nadir durumlarda sarılık, metemoglobinemi, hemoliz, nöbetler ve koma (hepatik koma dahil) maruz kaldıktan birkaç gün sonra gelişebilir. Hemoliz rabdomiyolize ve böbrek fonksiyonlarında bozulmaya neden olabilir. İç çeperleri genelde morumsu- leylak veya pembemsi kahverengi , dış çeperler ise kremsi kirli beyaz renklerdedir. Anadolu da bazı bölgelerimizde hala bilnçsizce tüketilen, ilkbahar aylarının tehlikeli☠️ mantarlarından biridir. “ İkbaharda zehirli mantar olmaz” şeklinde yanlış bilinen  Orman efsanesine en güzel örnek Zehirli TAS mantarı olarak tabir ettiğimiz yani Çukurçanak mantarıdır! Tüm bu uyarılara rağmen memleketimizin birçok köşesinde yenilen ve pazarlarda dahi satılan bir mantar türüdür. Lütfen uzak duralım.!! 

Ek bilgiler: Doğu Avrupa, Kuzey Afrika, Kuzey Amerika, İsrail ve Türkiye’de toplanan ve tüketilen bu sıradışı mantar, Avrupa ve dünyada 14 ülkede tüketilmemesi gereken, tehlikeli ve zehirli mantarlar arasındadır.

Genç örnekleri topraktan çıkmadan fincanımsı hali neredeyse kapalıdır ve sadece üst kısmı dışarı çıkacak şekilde olup kalanı toprak altındadır. İlerki evrelerde olgunlaşma ile mantar toprak yüzüne çıkar ve fincanımsı hal açılır ve yıldıza benzer bir görünüm alır. İç yüzeyi solgun leylak renginde olup, dış kısmı kreme çalar kirli beyaz renktedir. Çukurçanak mantarının etli kısmı ince ve kırılgan yapıdadır.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur!

Yazarlarımızdan Onur Şahin / Doğada bir adam Youtube Kanalındaki Çukur çanak- Kase mantarı tanıtım videosuna galeriden göz atabilirsiniz.

GALERİ

Sarcosphaera coronaria Videomuz
Sarcosphaera coronaria
Sarcosphaera coronaria

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.

Continue Reading
Click to comment

Leave a Reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Agaricaceae1 saat ago

Çakalosuruğu Mantarı (Lycoperdon excipuliforme)

Mantar Türleri2 gün ago

Akkarakız Mantarı (Tricholoma album)

Amanita5 gün ago

İrisiğilli Kese Mantarı (Amanita magniverrucata)

Amanitaceae1 hafta ago

Başlı Duvakluca Mantarı (Saproamanita codinae)

Cortinariaceae2 hafta ago

Vişne Örümcekmantarı (Cortinarius violaceus)

Mutinus2 hafta ago

Kızıl Kokarboynuz Mantarı (Mutinus ravenelii)

Amanita2 hafta ago

Şampanyakese Mantarı (Amanita crenulata)

Mantar Türleri3 hafta ago

Kızıl Pulbaş Mantarı (Pholiota alnicola)

Gomphaceae3 hafta ago

İri Mortopaç Mantarı (Gomphus crassipes)

Aspergillaceae4 hafta ago

Divane Asper Mantarı (Aspergillus tubingensis)

Gomphaceae4 hafta ago

Tellice Mantarı (Ramaria flava)

Britzelmayria4 hafta ago

Çit Pulcuklu Mantar (Britzelmayria multipedata)

Hygrocybe1 ay ago

Bal Mummantarı (Hygrocybe reidii)

Agaricaceae1 ay ago

Solguntellice Mantarı (Ramaria pallida)

Mantar Türleri1 ay ago

Kızılkenet Mantarı (Pycnoporus cinnabarinus)

Mantar Türleri1 ay ago

İri İztutan Mantarı (Paxillus obscurisporus)

Elaphomyces2 ay ago

Benli İçikara Mantarı (Elaphomyces granulatus)

Gomphidiaceae2 ay ago

Kaygan Gabaramantarı (Gomphidius glutinosus)

Boletaceae2 ay ago

Enginsüngercik Mantarı (Rubroboletus pulchrotinctus)

Agaricaceae2 ay ago

Hosmantarı (Lycoperdon echinatum)

Amanita2 ay ago

Uzak Doğu Sezar Mantarı (Amanita caesareoides)

Hypsizygus2 ay ago

Kahve Kırkkafa Mantarı (Hypsizygus tessulatus)

Hymenogaster2 ay ago

Kaba Papazküre Mantarı (Hymenogaster griseus)

Boletaceae2 ay ago

Gri Sap Örgübacak (Leccinum cyaneobasileucum)

Hydnangiaceae2 ay ago

Çam Düzenbazı (Laccaria trichodermophora)

Boletaceae2 ay ago

Karakalpak Mantarı (Strobilomyces strobilaceus

Hebeloma2 ay ago

Meşe Turpkokan (Hebeloma quercetorum)

Inocybaceae2 ay ago

Çırpıkümbet Mantarı (Inocybe lacera)

Genel2 ay ago

Çatlakyumurta Mantarı (Gyroporus castaneus)

Boletaceae2 ay ago

Oktavyan Mantarı (Octaviania asterosperma)

Cortinariaceae2 ay ago

Akça Örümcekmantarı (Cortinarius variegatus)

Agaricaceae3 ay ago

Sarıçalan Mantarı (Agaricus iodosmus)

Bankeraceae3 ay ago

Turuncuağlayan Mantar (Hydnellum aurantiacum)

Boletaceae3 ay ago

Bahçeboleti (Hortiboletus bubalinus)

Genel3 ay ago

GDPR Gizlilik Politikası

Mantar Türleri3 ay ago

Gevrek Süngermantarı (Suillus spraguei)

Abortiporus3 ay ago

Karanfilmantarı (Abortiporus biennis)

Mantar Türleri3 ay ago

Yer yumurtamantarı (Volvariella surrecta)

Mantar Türleri3 ay ago

Aslan Çıtkırdı Mantarı (Pluteus leoninus)

Asterophora3 ay ago

Mantareniği (Asterophora parasitica)

Bondarzewia3 ay ago

Yanıktere Mantarı (Bondarzewia mesenterica)

Boletaceae3 ay ago

Tapa Bolet Mantarı (Boletus barrowsii)

Mantar Türleri4 ay ago

Gölgeli Çıtkırdı Mantarı (Pluteus umbrosus)

Inocybaceae4 ay ago

Utangaçmantar (Inocybe godeyi)