Kahve telekbaş (Stemonitis fusca)

Stemonitis fusca – Kahve telekbaş

Taksonomi – Sınıflandırma

Alem: Amoebozoa

Bölüm : Mycetozoa

Sınıf: Myxomycetes

Takım: Stemonitales

Aile: Stemonitidaceae

Cins: Stemonitis

Tür: Stemonitis fusca

Stemonitis fusca – Kahve telekbaşlar, her ne kadar ağaç kütükleri üzerinde büyüyen çok enteresan ve renkli bir mantar gibi görünseler de, bunların bir mantar olmadığını ve artık mantarlar aleminin birer üyeleri olmadığını anlatmayı kendimize görev bildik.

Dünyada mantarlarla ilgili birçok kaynakta ismi geçen bu tür, Türkiye Mantarları Listesi (Aralık 2020) kitabına da mantar türü olmadığı halde “Kahve telekbaş” olarak girmiştir. Türkiye’de Çatalca-Kocaeli ve Güney Marmara Bölümlerinde, Batı ve Doğu Karadeniz Bölümlerinde resmî kaydı bulunmaktadır.

Lakin bu tür, bir zamanlar mantarlar alemi içinde sınıflandırılmış ve uzun yıllar mantar olarak bilinmiş, ancak daha sonra Amoebozoa (saydam görünüşlü ve yalancı ayaklar çıkararak hareket ederken devamlı biçim ve renk değiştirme yeteneğindeki sahip olan türleri barındıran alem) alemine taşınmıştır.

İlk kez 1787 yılında Alaman Albrecht Wilhelm Roth tarafından tanımlanan S.fusca türünün bir çok sinonim ismi (aşanlamlı) ve kombinasyonları mevcuttur. Bunlar, Synonyms and Combinations, Stemonitis fusca var. papillosa Meyl., 1935, Stemonitis fusca f. major Rostaf., 1874, Stemonitis fusca f. minor Rostaf., 1874, Stemonitis castillensis T.Macbr., 1893, Stemonitis dictyospora Rostaf., 1874, Stemonitis fusca var. maxima (Schwein.) Torrend, 1908, Trichia nuda var. minor Purton, 1821, Stemonitis nigrescens Rex, 1891, Stemonitis fusca var. pinnata L.F.Celak., 1893, Stemonitis maxima Schwein., 1832, Stemonitis fusca var. nigrescens (Rex) Torrend, 1908, Trichia nuda With., 1792, Stemonitis fusca var. rufescens Lister, 1894, Stemonitis fasciculata Pers. ex J.F.Gmel., 1792 olarak sayılabilir.

Genel Özellikleri: Kahve telekbaş – S.fusca, bir balçık küfü türüdür. Ölü odun üzerinde kümeler halinde meyve verir ve toplam yüksekliği yaklaşık 6-20 mm olan ince saplar üzerinde desteklenen belirgin uzun kahverengi sporangiaları (spor keseleri) vardır.

Plazmodyumları beyazdır. Sporokarpları 6-20 mm boyunda, kahverengi, zarımsı bir hipotallus üzerinde püsküllüdür. Sap siyah, parlak, %20-45 toplam yükseklik. Sporotheca koyu kırmızı-kahverengiye değişen, sporlar döküldükçe soluklaşır. Columella koyu kahverengi veya siyahımsı, neredeyse veya tamamen tepeye ulaşır. Columellaların tüm kısımlarından çıkan kapillitium, serbestçe dallanmış ve anastomozlanmış, nihai dalcıklar birbirine yakın bir yüzey ağında birleşmiştir. Spor kütlesi füskustur. Sporlar menekşe-kahverengi olup, belirgin bir şekilde hassas bir şekilde verrukoz ağsı veya nadiren spinüloz veya papilladır Spor boyutları 7,5-9 µm çapındadır.

Yandaki görselde Doğu Baldıran (Ladin benzeri bir ağaç) ağacının (Tsuga canadensis) çürüyen kütüğü üzerinde büyümüş Kahve tellekbaşların fotosu, bizlere gayet enteresan ve değişik gelmiştir.

Şu anda Protista Aleminde Protozoanlar olarak sınıflandırılmış olsalar da, Slime molds – balçık küflerinin bir zamanlar mantar (Mycetae) olduğu düşünülüyordu. Bunun temel sebebi ise mantar gibi spor keselerinde (sporangia) sporlar üreten canlılardan olmasıydı.

Yalancı ayaklar çıkarmaları ve hareket halinde sürekli biçim ve renk değiştirmeleri (yandaki foto ve galerideki fotolara bakınız) bu canlıları hayli ilginç kılmıştır.

Ek bilgiler: Kahve telekbaş, çürüyen bitki maddesini yavaş yavaş tüketen çürüyen ahşapta yaşar. Tüm şartlar uygun olduğunda, birbirine kaynaşmış gibi görünen, kabarcık benzeri yapılar oluşur. Bunlar uzun tüpler halinde büyürler. Daha sonra ince tel saplar, tüm yapıyı kaldırarak mümkün olduğunca fazla yükseklik vererek Slime molds sporlarını dağıtabilmesini sağlar. Olgunlaşmaya ulaşırken renk alıntısını önemli ölçüde değiştirecektir. Slime molds olarakta bilinen bu Kahve telekbaşlar üreme aşamasına (eşey olgunluğuna) girdiğinde çok tuhaf ve renkli görünebilirler.

Dip not: Sitemizde yazılanlar, sadece ve sadece BİLGİLENDİRME amaçlıdır. Mantar toplamak ve tanımlamak kesinlikle uzmanlık gerektiren bir konudur. Sitemizdeki bilgilere göre mantar toplamamanız ve tüketmemeniz önemle duyurulur! Diğer yazılarımıza göz atmak için tıklayınız.

GALERİ

Güzel mantar görselleri ve bilgiler için Mantarlı Yaşam- Mantar Avcıları Facebook Grubumuzu da ziyaret edebilirsiniz. Web Sitemizde emeği olan herkese çok teşekkür ederiz.